Đau từ cột sống thắt lưng, lan tới mặt sau đùi, cẳng chân, mắt cá và đến tận các ngón chân. Nếu bệnh không được chữa trị sẽ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và sức lao động, lâu dần sẽ bị teo cơ dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, đại tiểu tiện không tự chủ và có thể gây tàn phế (liệt).

Đau dây thần kinh tọa gặp ở tất cả các lứa tuổi cả nam và nữ, tuy nhiên thường gặp ở lứa tuổi từ 30-60, nam mắc nhiều hơn nữ.

Một số nghề nghiệp phải thường xuyên mang vác nặng, hay thường xuyên phải hoạt động ở một tư thế trong thời gian dài như: nhân viên văn phòng, người lớn tuổi, nông dân, công nhân, bốc vác, nghệ sĩ xiếc, balê, cử tạ, thể thao… dễ xuất hiện bệnh và tái phát bệnh nhiều hơn.

Nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa là một hội chứng thần kinh có đặc điểm chủ yếu là đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa và các nhánh của dây thần kinh này. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến đau dây thần kinh tọa nhưng chủ yếu vẫn là do những tổn thương ở cột sống thắt lưng như:

- Vận động quá sức hoặc không khoa học: bốc vác, vận chuyển đồ… với số lượng lớn hoặc làm trong thời gian lâu mà không nghỉ ngơi, ngồi không đúng tư thế trong một thời gian lâu sẽ gây ảnh hưởng đến cột sống và các đốt sống lưng, đốt sống cổ. Nếu để tình trạng này diễn ra một thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến dây thần kinh và gây đau dây thần kinh tọa.

- Thoát vị đĩa đệm: đây là nguyên nhân thường gặp nhất dẫn đến đau dây thần kinh tọa. Thường gặp sau các động tác gắng sức mạnh không đúng tư thế của cột sống (cúi xuống nâng vật nặng sai tư thế, cử động đột ngột của thân...) hoặc do vi chấn thương kéo dài trong cuộc sống hàng ngày như: lái xe đường dài, tư thế xấu (như lệch người sang một bên hay cúi ra trước) trong thời gian dài.

- Các bất thường cột sống thắt lưng cùng: do dị tật bẩm sinh; do viêm nhiễm tại chỗ (nhiễm khuẩn, nhiễm độc chì, bị lạnh, tiểu đường…); do bị ung thư di căn cột sống (ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, u buồng trứng…).

- Nguyên nhân trong ống sống: u tủy và u màng tủy, áp xe ngoài màng cứng vùng thắt lưng, viêm màng nhện tủy khu trú…

- Các nguyên nhân hiếm gặp hơn: viêm đĩa đệm đốt sống, tổn thương thân đốt sống (thường do lao, vi khuẩn, u), chấn thương, tình trạng mang thai…

Triệu chứng cơ năng của bệnh đau dây thần kinh tọa

Người bệnh thường gặp phải một hoặc cùng lúc nhiều triệu chứng sau đây khi đau dây thần kinh tọa:

-  Đau thắt lưng kèm đau lan dọc xuống chi dưới theo đường đi của dây thần kinh tọa. Cơn đau thường đột ngột xuất hiện sau khi gắng sức hoặc sang chấn vùng thắt lưng, hoặc sau cú bước hụt (do thoát vị đĩa đệm).

- Đau âm ỉ hoặc đau cấp tính, cơn đau tăng lên khi gắng sức, thay đổi tư thế hoặc chỉ cẩn ho, hắt hơi cũng gây đau. Đặc biệt, ban đêm cơn đau có xu hướng nặng hơn.

- Triệu chứng kèm theo bệnh: cảm giác như bị kiến bò ở bên bị bệnh, hoặc thấy tê nóng, đau rát như dao đâm…

- Khi quan sát lúc đi hoặc đứng ½ người bị hạ thấp, vẹo về bên lành. Khi đứng, chân bên đau có xu hướng hơi co lên, tay chống vào mạn sườn hoặc đầu gối bên đau.

Biến chứng của bệnh

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời thì bệnh đau dây thần kinh tọa sẽ rất dễ chuyển thành mãn tính, khó có phương pháp phục hồi hoàn toàn, người bệnh sẽ chịu sự đau đớn kéo dài, dễ tái phát, gây khó chịu bất tiện trong sinh hoạt và lao động hàng ngày. 

Đồng thời ảnh hưởng đến sự vận động, đặc biệt là các động tác cúi, ngửa người, nghiêng người hoặc xoay người, có thể dẫn đến gù lưng, vẹo cột sống, teo cơ đùi, mông, cẳng chân, liệt chân và mất sức lao động. Nặng hơn có thể dẫn đến rối loạn cơ vòng (cơ tròn): giảm hoặc mất chức năng cơ vòng đường ruột và bàng quang gây bí tiểu tiện, hoặc đại tiểu tiện không tự chủ.

Phòng bệnh đau dây thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sinh hoạt của người bệnh. Do đó, việc chủ động phòng bệnh đau dây thần kinh tọa sẽ giúp phòng tránh được nguy cơ mắc bệnh:

- Tập thể dục thường xuyên nhẹ nhàng, không quá sức để nâng cao thể lực, áp dụng các bài tập tăng cường sự dẻo dai, khỏe mạnh của các khối cơ lưng cạnh cột sống, cơ bụng và tăng sự mềm mại của cột sống.

Tránh mọi chấn thương cho cột sống, tránh ngã dồn mông xuống đất. Điều trị kịp thời các bệnh thoái hóa cột sống. Người bị đau thắt lưng tuyệt đối tránh các động tác thể thao hoặc vận động quá mức như golf, bóng chuyền, tennis, vác balô nặng.

- Chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý: hạn chế rượu, bỏ thuốc lá, giảm cân với những người thừa cân béo phì, tránh những căng thẳng quá mức về tâm lý. Không nên nằm đệm quá dày và mềm, giường lò xo.

- Các động tác sinh hoạt, lao động hàng ngày phải bảo đảm thích nghi với tình trạng đau cột sống thắt lưng. Bảo đảm đúng tư thế khi đứng, ngồi, mang vác... hay nhấc vật nặng.

Không được mang vật nặng ở một bên người, không mang vác nặng trong thời gian dài. Khi muốn nhấc một vật nặng lên, nên co đùi gấp gối, chân gập lại vừa phải nhưng vẫn giữ lưng thẳng. Không nên giữ thẳng hai chân và cúi cong người xuống khi nhấc vật nặng.

- Nếu công việc đòi hỏi phải ngồi lâu nên thỉnh thoảng đứng lên thay đổi tư thế và làm các động tác thể dục giữa giờ.

- Đối với bệnh nhân đang đau cấp, hoặc đợt cấp của đau dây thần kinh tọa mạn ngoài dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ thì người bệnh cần nghỉ ngơi tuyệt đối trên giường và bất động, tránh mọi di chuyển hoặc thay đổi tư thế làm căng dây thần kinh.

Người bệnh cần nằm trên giường phẳng và cứng, nằm ngửa, hông và gối hơi gấp, nếu đau nhiều có thể nằm co chân. Nếu được điều trị đúng và kịp thời thì hầu hết bệnh nhân sẽ hồi phục.

Khi có những triệu chứng của bệnh đau dây thần kinh tọa, người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán và có phương pháp điều trị kịp thời.

Tránh để lâu ngày sẽ chuyển thành mạn tính, khó điều trị dứt điểm. Tuy bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng vận động, sinh hoạt hàng ngày dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.