Năm nay, Ngày của phở 12-12 kỷ niệm tuổi lên 7 bằng một sự kiện cộng đồng vào ngày 10-12 tại Đại học Đà Lạt, nhân 130 năm Đà Lạt hình thành và phát triển.

Phở của người Việt ít nhiều có công lao của người Pháp, đó chính là thói quen ăn thịt bò. Và Đà Lạt trở thành một địa danh nổi tiếng ở Việt Nam cũng có công lao của người Pháp, cụ thể là ông Alexandre Yersin.

Nhiều nhà nghiên cứu ẩm thực vẫn thường nói rằng ở đâu có người Việt, ở đó có phở. Đó là lý do mà phở xuất hiện khắp 5 châu, theo dấu chân người Việt tha hương khắp nơi. Ấy vậy mà, ngay trên đất nước Việt Nam, chưa hẳn nơi nào cũng có phở và cũng chưa hẳn người nào cũng đã được ăn phở.

Thường, cứ sau một sự kiện lớn cho Ngày của phở 12-12, ban tổ chức vẫn hay tổ chức một sự kiện tuy nhỏ về quy mô hơn, nhưng sâu đậm tình cảm. Đó là đưa phở về vùng sâu vùng xa, mời những người có thể chưa thích phở, cũng có thể là những người không có điều kiện để ăn phở thưởng thức món ăn mang lại niềm tự hào cho người Việt về nền văn hóa ẩm thực phong phú của mình.

Vậy có quá không, khi nói rằng nhiều người Việt tuy thích phở nhưng không đủ điều kiện để thưởng thức phở?

Đó là sự thật. "Trong không gian sực nức mùi thơm của phở, gần 300 em học sinh của Trường tiểu học Tô Vĩnh Diện đã ngồi ngay ngắn giữa sân trường từ sớm để chờ được thưởng thức "đại tiệc" phở khiến các em chộn rộn cả tuần nay...

Húp cạn nước tô phở bò tái, nam sinh lớp 4 Chí A Thìn rụt rè đến bên bàn phở của đầu bếp đoạt giải Hoa hồi vàng Cao Văn Luận nói: "Chú cho cháu thêm tô nữa".

Giống như Thìn, nhiều em học sinh cũng ăn đến tô thứ hai và cho biết lần đầu trong đời được ăn phở" - đó là một đoạn mô tả về sự kiện mang phở về với trẻ em ở xã Bình Minh, huyện Bù Đăng, Bình Phước năm 2019 trên Tuổi Trẻ ngày 13-12.

Trong những năm sau đó, khi đưa phở về với những nơi xa như bản Mà (huyện Thanh Chương, Nghệ An); thị trấn Lam Sơn, huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa), ấp đảo Thiềng Liềng (huyện Cần Giờ, TP.HCM)…, chúng tôi cũng nghe được những lời tâm sự xót xa: Lần đầu con (tôi) được ăn phở.

Vì vậy, đưa phở lan tỏa khắp cả nước cũng là mục tiêu quan trọng mà Ngày của phở 12-12 hướng tới. Điều may mắn nhất là không ít chủ quán phở nổi tiếng, những đầu bếp nấu phở ngon từng có giải thưởng ở cuộc thi Đi tìm người nấu phở ngon đã đồng cảm và đồng hành cùng chương trình.

Năm nay, sự kiện cộng đồng Ngày của phở 12-12 diễn ra vào sáng chủ nhật 10-12 tại Trường đại học Đà Lạt. Khách mời chính của sự kiện sẽ là hàng trăm em nhỏ ở Làng trẻ SOS Đà Lạt, Trường Khiếm thính tỉnh Lâm Đồng, Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Lâm Đồng, Trung tâm Bảo trợ xã hội tỉnh Lâm Đồng.

Hàng ngàn sinh viên Đại học Đà Lạt cũng được mời cùng thưởng thức, khoảng 10.000 tô phở đã được chuẩn bị, trong đó có 3.000 tô phở truyền thống và 7.000 tô phở hiện đại (phở ăn liền Acecook nhưng có đầy đủ thịt bò tươi, các loại rau mùi…).

"Tôi là người Nam Định, nơi được xem là quê hương của phở. Vào Đà Lạt sinh sống và làm việc từ rất lâu rồi, nhớ phở lắm nhưng quả thật ở TP này chưa thấy có tiệm nào đủ làm mình thỏa nỗi nhớ quê qua món ăn truyền thống này.

Đà Lạt cuối năm thời tiết rất đẹp, sự kiện lại tổ chức trong dịp Trường đại học Đà Lạt kỷ niệm 65 năm thành lập, nên có nhiều điều để tin rằng buổi sáng 10-12 sẽ rất tuyệt" - ông Phan Tuấn Anh, chánh văn phòng Đại học Đà Lạt, hào hứng nói.

Các quán phở, các đầu bếp đều đang chăm chút chuẩn bị cho ngày lên đường thực hiện chương trình. Chị Bích Hoàng - truyền nhân phở Dậu lừng danh tại TP.HCM, Cao Văn Luận - chủ nhân Phở Hoa hồi vàng từ Úc về, Nguyễn Tự Tin - Phở S (từ phở Sâm Ngọc Linh tách ra), Phở xưa Đào Thị, Phở Hai Thiền, Phở Bùi Gia… cũng như mọi lần, đều tự tin sẽ mang đến những tô phở ngon nhất theo gu của mình để phục vụ thực khách xứ ngàn hoa.

Khi đưa phở đi đến bất cứ nơi nào, một trong những điều mà Ngày của phở 12-12 chú trọng là vun đắp một mối giao lưu thâm tình về văn hóa ẩm thực thông qua món phở, giữa các đầu bếp đi cùng sự kiện với các chủ tiệm phở địa phương.

Hoạt động phở cộng đồng tại Nghệ An trong chuỗi sự kiện Ngày của phở 12-12-2020

Bởi điều thú vị của phở Việt là sự đa dạng. Phở được cho là ra đời ở khu vực Đồng bằng sông Hồng, khi lan tỏa đến các vùng miền, nó đã thay đổi mạnh mẽ về vị, thậm chí có những biến tấu rất xa như phở chua, phở vịt ở Lạng Sơn, phở hai tô Gia Lai, phở Nhắng Lai Châu…

Nhưng sự đa sắc ấy của phở, sự rộng rãi cởi mở trong thưởng thức của thực khách trăm miền đã chứng thực một giá trị nữa của phở, món ăn ấy khiến người ta gắn kết với nhau trong tinh thần tôn trọng sự khác biệt.

Nhiều người sinh ra và lớn lên ở Đà Lạt cho biết vùng đất này vốn có nhiều người từ miền Trung lên lập nghiệp nên có vẻ thiên về bún bò, mì Quảng hơn là phở.

Nhiếp ảnh gia Hoài Linh từ Hà Nội lên đây lập nghiệp cho biết: "Tôi không thể tìm thấy một tiệm phở nào đúng chất phở Bắc. Nhưng có một điều thú vị với phở Đà Lạt là ăn cùng với rau xà lách, làm nên hương sắc vùng đất này, như phở Bắc thêm rau thơm như húng, mùi; phở Nam thì có giá và húng quế, ngò gai".

Xứ sở ngàn hoa cũng có một thương hiệu phở cho riêng mình, mà chỉ cần nhắc tên là biết ngay Đà Lạt: phở atisô. Món phở này cũng chỉ mới xuất hiện gần đây, chưa đến 1 năm tuổi, nhưng nhanh chóng được nhiều người Đà Lạt xem là phở của xứ mình. Phở atisô vừa xuất hiện đã nhanh chóng chóng đoạt giải nhì cuộc thi 100 món ngon từ atisô.

"Con trai tôi - Trang Trường Minh (sinh viên Trường cao đẳng Nghề quốc tế) là một người rất mê phở. Hồi nhỏ, như bao gia đình khác ở Đà Lạt, tôi thường nấu cho các cháu món canh hầm atisô, một đặc sản bổ dưỡng đối với người Đà Lạt. Thế rồi cháu có ý tưởng kết hợp cả hai để có phở atisô. Tôi ủng hộ ý tưởng của con trai, và cháu mày mò đi học nấu phở truyền thống.

Trong phở truyền thống, có người dùng hành tây nướng, có người dùng sá sùng, có người dùng lê, đường… để tạo vị ngọt cùng với xương bò. Minh tìm cách dùng thân cây atisô - một bài toán mà cháu theo đuổi khá lâu để mùi atisô không làm hỏng vị phở" - nhớ lại cuộc thi ấy, chị Bùi Thị Kim Thành, chủ nhân AtisPho, kể.

Nhưng quá trình kiên nhẫn ấy của Minh được đáp đền xứng đáng khi nhiều đầu bếp trong Hội đầu bếp tỉnh Lâm Đồng nếm thử và khen ngon, khuyến khích Minh tham gia cuộc thi 100 món ngon từ atisô 2023.

"Mẹ con tôi cứ đi thi thôi, chứ không tin là có giải, khi nhìn xung quanh toàn đầu bếp nhà hàng, khách sạn 5 sao cả. Đến độ, khi nghe xướng tên các giải khuyến khích và không nghe ra tên mình, tôi bảo Minh là thôi về con. Hai mẹ con ra lấy xe về, vừa đi được một quãng thì có người gọi báo phở atisô đoạt giải nhì. Mừng ơi là mừng".

Tiệm phở atisô mở ra từ đó đến giờ, khách cũng khá đông, thú vị nhất là cả thực khách Nam lẫn Bắc đều bảo vừa miệng. Bánh phở được làm với màu đỏ của bông bụp giấm, dân gian có người gọi là atisô đỏ nên nhìn khá bắt mắt. Và trong bản hòa tấu của những phong cách phở năm nay, cùng các thương hiệu phở nổi tiếng từ TP.HCM lên, từ Úc về, phở atisô Đà Lạt hẳn sẽ khiến Ngày của phở năm nay thật đáng nhớ.■