Gần đây, vụ việc TikToker Phạm Thoại đứng ra kêu gọi được hơn 16 tỉ đồng giúp đỡ bé Bắp mắc ung thư máu đã trở thành tâm điểm tranh cãi trên mạng xã hội. 

Bạn đọc Phương Phương và ThS Trần Xuân Tiến (phó trưởng bộ môn truyền thông Trường ĐH Văn Hiến) gửi đến Tuổi Trẻ Online bài viết góp thêm góc nhìn về vụ việc này.

Từ thiện thời sao kê trên livestream

Ban đầu, đây là câu chuyện đầy nhân văn khi người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội sử dụng nền tảng của mình để quyên góp cho hoàn cảnh khó khăn. 

Nhưng khi số tiền ủng hộ lên tới hơn 16 tỉ đồng, điều không tránh khỏi xảy ra: nghi vấn, chất vấn, yêu cầu minh bạch.

Phạm Thoại công khai sao kê trên livestream để giải thích. Nhưng dù có giải trình đến đâu, sự hoài nghi vẫn không dừng lại. Những câu hỏi xuất hiện dồn dập: "Tại sao số tiền thực nhận chênh lệch?", "Sao kê có những khoản mục không rõ ràng?"...

Ban đầu, đó chỉ là yêu cầu hợp lý về tính minh bạch, nhưng rồi câu chuyện dần đi xa. Và không còn dừng lại ở việc giải trình tài chính.

Từ thiện vốn xuất phát từ lòng trắc ẩn, nhưng trong thời đại mạng xã hội, việc tự kêu gọi quyên góp không còn là câu chuyện cá nhân mà trở thành một cam kết công khai. 

Người kêu gọi quyên góp đứng ra giúp đỡ và phải sẵn sàng đối mặt với các nghi vấn, thậm chí là áp lực "hầu tòa" trước dư luận.

Về bản chất, minh bạch trong từ thiện là điều cần thiết để đảm bảo uy tín và hiệu quả của các hoạt động nhân đạo. Nhưng điều đáng nói là không ít ý kiến dư luận không còn dừng lại ở việc đặt câu hỏi mà đã chuyển sang "điều tra và xét xử".

Cần có sự giám sát của cộng đồng, nhưng khi nó đi quá xa, mọi thứ trở nên méo mó.

Không ít người từng muốn giúp đỡ người khác nhưng cuối cùng lại bị cuốn vào cuộc chiến sao kê. Mỗi tờ sao kê giờ trở thành bằng chứng buộc tội, mỗi lời giải thích biến thành màn biện hộ, và mỗi hành động thiện nguyện bị đặt dưới lăng kính nghi ngờ.

Liệu sẽ còn ai dám đứng ra kêu gọi từ thiện? Nếu biến từ thiện thành cuộc chiến hơn thua, người chịu thiệt sau cùng không phải là những người kêu gọi mà chính là các hoàn cảnh thực sự cần được giúp đỡ.

Trong câu chuyện trên, người đáng lẽ phải được quan tâm nhất lại trở thành nhân vật mờ nhạt trong chính câu chuyện của mình, bé Bắp - em nhỏ mắc bệnh ung thư máu mà Phạm Thoại đứng ra kêu gọi giúp đỡ.

Người ta bàn tán về các khoản chi, nghi ngờ về cách sử dụng tiền, nhưng ít ai nhắc đến tình trạng sức khỏe của em bé.

Phải chăng sự quan tâm của cộng đồng không thực sự hướng đến người cần giúp đỡ, mà chỉ là cuộc tranh cãi để khẳng định đúng - sai?

Đừng để nghi kỵ lấn át lòng tin

Qua vụ việc của Phạm Thoại, chúng ta cần nhìn nhận lại về hoạt động thiện nguyện. Minh bạch là cần thiết, hãy để nó được thực hiện công bằng và khách quan, thay vì biến từ thiện thành cuộc chiến hơn thua trên mạng xã hội.

Nếu để sự nghi kỵ lấn át lòng tin, liệu có phải chính cộng đồng đang giết chết những hành động tử tế?

Chúng ta cần có cách tiếp cận công bằng hơn, đặt lòng tin đúng chỗ, giữ vững tinh thần nhân văn trong mỗi cuộc tranh luận. Vì cuối cùng, từ thiện là để giúp đỡ, chứ không phải để trở thành một "vụ án" cộng đồng.

Còn theo ThS Trần Xuân Tiến, để công tác thiện nguyện phát huy sức mạnh nghĩa tình, hoạt động một cách công khai, minh bạch, Chính phủ đã ban hành nghị định 93/2021/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 11-12-2021. 

Công tác từ thiện nhân đạo đã có hành lang pháp lý bằng những quy định rõ ràng, hướng dẫn cụ thể, giải pháp phù hợp để khắc phục những tồn tại, ngăn chặn phát sinh, nguy cơ tiêu cực.

Một trong số đó là quy định chỉ sử dụng một tài khoản duy nhất cho một lần kêu gọi từ thiện giúp tách bạch nguồn tiền từ thiện với nguồn tiền cá nhân của người kêu gọi từ thiện, tạo thuận lợi cho công tác kiểm kê, sao kê chứng minh việc kêu gọi, tiếp nhận, phân phối nguồn tiền từ thiện, giúp công tác quản lý, kiểm soát hoạt động được thuận lợi, hiệu quả hơn. 

Nhiều ngân hàng còn cung cấp các giải pháp số hóa hoạt động thiện nguyện như tài khoản ngân hàng thiện nguyện, ứng dụng thiện nguyện… nhằm hỗ trợ các cá nhân, tổ chức hoạt động thiện nguyện dễ dàng minh bạch, công khai, tăng sự chuyên nghiệp trong hành trình lan tỏa những giá trị nhân văn.

Hiện nay pháp luật không có quy định yêu cầu người nhận hỗ trợ phải cung cấp thông tin chi tiết về việc sử dụng nguồn tiền ủng hộ như thế nào, mà chỉ có yêu cầu đối với người kêu gọi hỗ trợ. 

Theo đó, đối với sự việc kêu gọi ủng hộ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, khoản 2 điều 23 nghị định 93/2021 quy định cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. 

Cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông.

Như vậy, cần tăng cường hơn nữa các biện pháp pháp lý cho hoạt động từ thiện. Cần có một hành lang pháp lý hoàn thiện hơn, với các quy định chặt chẽ về kiểm soát tài chính, tính minh bạch và trách nhiệm của các bên có liên quan. 

Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác giám sát và thanh tra đối với hoạt động này.

Về phía các nhà hảo tâm cũng cần cân nhắc lựa chọn những cá nhân, tổ chức có uy tín trong hoạt động từ thiện để đảm bảo nguồn lực hỗ trợ được sử dụng đúng mục đích, phục vụ đúng người.

16 tỉ đồng um sùm khắp cõi mạng từ lời kêu gọi của TikToker Phạm Thoại

Nhiều ngày nay, cộng đồng mạng lùm xùm chuyện sao kê số tiền từ thiện hơn 16 tỉ đồng cùng những cái tên như 'bé Bắp', 'mẹ Hòa', TikToker Phạm Thoại…