Ngày 15-4, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social đang cân nhắc việc tước quyền miễn thuế dành cho Đại học Harvard, tiếp tục đẩy căng thẳng lên cao trong cuộc đối đầu với đại học hàng đầu này. 

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết ông Trump còn yêu cầu Harvard phải xin lỗi sau khi trường "bất tuân" các yêu cầu của chính quyền, dẫn đến việc bị đóng băng 2,3 tỉ USD tài trợ liên bang.

Xung đột pháp lý

Đại học Harvard đã công khai phản đối, gọi những yêu cầu từ chính quyền Trump là "bất hợp pháp". 

Trong bức thư công khai ngày 14-4, hiệu trưởng Alan Garber nhấn mạnh rằng chính quyền đang gây áp lực để Harvard phải thay đổi theo hướng thể hiện nhiều quan điểm chính trị hơn, đặc biệt là các quan điểm bảo thủ, đồng thời siết chặt các hoạt động biểu tình ủng hộ Palestine và chấm dứt các chương trình liên quan đến Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập (DEI).

Harvard khẳng định việc đồng ý với những yêu cầu này đồng nghĩa với việc cho phép chính quyền liên bang "kiểm soát cộng đồng Harvard" và đe dọa "các giá trị của trường với tư cách một tổ chức tư nhân". 

Ông Garber nhấn mạnh: "Không có chính phủ nào được phép ra lệnh về những gì các trường đại học có thể giảng dạy, những ai họ có thể tuyển dụng và những lĩnh vực nghiên cứu nào họ có thể theo đuổi".

Phía Nhà Trắng tiếp tục xem xét việc đóng băng thêm 9 tỉ USD trong các hợp đồng và khoản tài trợ liên bang dành cho Harvard. Người phát ngôn Harrison Fields lập luận rằng ông Trump đang "nỗ lực giúp cho giáo dục đại học vĩ đại trở lại bằng cách chấm dứt tình trạng bài trừ Do Thái không được kiểm soát", và "đảm bảo tiền thuế liên bang không tài trợ cho việc hỗ trợ hành vi phân biệt chủng tộc hoặc bạo lực".

Động thái của ông Trump dấy lên mối lo ngại về quyền tự do ngôn luận và học thuật khi ông chọn cách đóng băng tiền tài trợ để gây sức ép buộc các trường thay đổi chính sách. Đại diện Hiệp hội Giáo sư đại học Mỹ Rachel Goodman chỉ trích: "Chính quyền ông Trump đang sử dụng việc đe dọa cắt giảm tài trợ như một chiến thuật để buộc các trường đại học phải nhượng bộ. Đây là hành vi phi pháp trắng trợn".

Ngược lại, thái độ cứng rắn của Harvard đã được nhiều sinh viên và các trường đại học hoan nghênh, đánh dấu việc một đại học đầu tiên trực tiếp từ chối tuân thủ các yêu cầu của chính quyền, thiết lập cuộc đối đầu giữa chính quyền liên bang và giới học thuật.

Làn sóng phản kháng

Không chỉ với Harvard, chính quyền ông Trump còn liên tục chỉ trích các trường đại học khác về cách xử lý những cuộc biểu tình ủng hộ Palestine. Nhà Trắng đã tuyên bố chấm dứt các khoản tài trợ và hợp đồng nghiên cứu y tế và khoa học trị giá 400 triệu USD vào tháng trước với Đại học Columbia (New York).

Columbia đã đồng ý đàm phán về yêu cầu thắt chặt các quy tắc biểu tình của trường. Tuy nhiên một số giáo sư của trường đã kiện chính quyền, cho rằng "việc chấm dứt tài trợ đã vi phạm các quyền về tự do ngôn luận và quyền tố tụng hợp hiến của họ".

Các trường đại học khác như Princeton và Stanford cũng bày tỏ ủng hộ Harvard. Hiệu trưởng Đại học Stanford Jonathan Levin và hiệu phó Jenny Martinez khẳng định: "Những phản ứng của Harvard bắt nguồn từ truyền thống tự do của người Mỹ, một truyền thống thiết yếu đối với các trường đại học và đáng được bảo vệ". 

Trong khi đó Đại học Illinois đã đệ đơn kiện Bộ Năng lượng vì cắt giảm mạnh nguồn tài trợ nghiên cứu liên bang trong các lĩnh vực như công nghệ hạt nhân tiên tiến, an ninh mạng và thuốc phóng xạ mới.

Cựu Tổng thống Barack Obama ngày 15-4 đã công khai ủng hộ Harvard, chỉ trích hành động của ông Trump "can thiệp quá mức vào quyền tự trị học thuật". Ông kêu gọi: "Chúng ta hãy hy vọng các tổ chức khác cũng sẽ làm theo Harvard".

Ông Obama chia sẻ trên mạng xã hội X: "Harvard đã nêu gương cho các tổ chức giáo dục đại học khác trong việc từ chối nỗ lực phi pháp và vụng về nhằm kìm hãm quyền tự do học thuật, đồng thời thực hiện các bước cụ thể để đảm bảo tất cả sinh viên Harvard đều có thể hưởng lợi từ môi trường nghiên cứu trí tuệ, tranh luận nghiêm túc và tôn trọng lẫn nhau".

Các giảng viên tại Đại học Yale - một đại học nổi tiếng khác thuộc khối Ivy League - ngày 15-4 đã yêu cầu ban lãnh đạo nhà trường "phản đối và thách thức mọi yêu cầu phi pháp đe dọa đến quyền tự do học thuật và quyền tự quản".

Harvard bất tuân, ông Trump cho đóng băng 2,3 tỉ USD tài trợ

Harvard nói các yêu cầu từ chính quyền Trump là bất hợp pháp, khẳng định sẽ không từ bỏ quyền độc lập và các quyền tự do theo hiến pháp của mình.