Trùm ma túy khét tiếng Antônio Francisco Bonfim Lopes - biệt danh "Nem" trong lần bị áp giải ra tòa - Ảnh: AFP

Vài ngày trước lễ Phục sinh năm 2004, bố già Lulu, trùm ma túy kiểm soát khu ổ chuột Rocinha ở Rio de Janeiro, bị lực lượng đặc nhiệm Brazil tiêu diệt. 

18 tháng sau đó, khu Rocinha rơi vào cảnh hỗn loạn. Các băng nhóm ma túy tàn sát nhau giành địa bàn chẳng khác gì một cuộc nội chiến thu nhỏ.

Cuối cùng băng Amigos dos Amigos thắng thế, đè bẹp băng Comando Vermelho, băng mạnh nhất và lớn nhất ở Rio de Janeiro và trở thành nguồn cung cấp ma túy chủ yếu ở địa phương.   

Đội cận vệ tiền hô hậu ủng  

Lúc bấy giờ Antônio Francisco Bonfim Lopes làm cận vệ cho Erismar Rodrigues Moreira (biệt danh "Bem-Te-Vi"), trùm băng Amigos dos Amigos. Sau khi "Bem-Te-Vi" bị cảnh sát tiêu diệt năm 2005, Orlando Jose Rodrigues lên chỉ huy. Nhưng 2 năm sau, Antônio sát hại chủ tướng và cầm đầu băng Amigos dos Amigos đóng tại khu ổ chuột Rocinha, nơi hắn sinh ra và lớn lên.

Chỉ trong mấy năm, Antônio đã nổi tiếng toàn đất nước Brazil với biệt danh "Nem da Rocinha". Tại khu Rocinha, cảnh sát chẳng có chút vai trò gì. 120 tay súng do Antônio chỉ huy trực tiếp bảo đảm thực thi luật pháp và hắn giữ luôn vai trò cảnh sát trưởng.

Sau khi biến khu Rocinha trở thành địa phương "có thương hiệu", Antônio bắt đầu lối sống xa hoa. Hắn thường khoác trên cổ sợi dây chuyền vàng to tướng có mặt chữ MESTRE (nghĩa là "ông chủ") bằng bạc.

Khi đến câu lạc bộ nào đó, hắn luôn có đội cận vệ trang bị súng ống tiền hô hậu ủng. Hắn vào đến khu VIP ngồi xem ca nhạc, các DJ tấu nhạc chào đón tưng bừng chẳng khác nghênh đón nhà vua.

Làm thế nào một thanh niên sớm nghỉ học, gia nhập băng nhóm ma túy ở tuổi 24 (tuổi mà nhiều thành viên băng nhóm đã chết hoặc về vườn), chưa đến tuổi "tam thập nhi lập" mà đã cầm đầu một băng lớn tại một trong những thành phố hỗn loạn nhất thế giới?

Câu hỏi này đã ám ảnh nhà báo người Anh Misha Glenny. Năm 2012, tức vài tháng sau khi Antônio bị bắt, ông bắt đầu thâm nhập thực tế ở Rio de Janeiro và vào trại giam trò chuyện với Antônio. Từ đó ông đã khắc họa một con người khác của Antônio. 

Các băng đảng thống lĩnh bên trong khu ổ chuột Rocinha bằng súng ống và tiền bạc - Ảnh: Umberto Fratini

Đầu óc đầy sạn của ông trùm

Nhà báo Misha Glenny đánh giá với đầu óc của nhà kinh doanh sành sỏi, Antônio hiểu không khí hòa bình vẫn tốt hơn cho công việc làm ăn. Hắn đã chỉ đạo không để súng đạn xuất hiện công khai trên đường phố, trừ những lúc căng thẳng khi có tin cảnh sát có thể bố ráp.

Dưới thời băng Amigos dos Amigos kiểm soát khu ổ chuột Rocinha, đây lại là địa bàn an toàn nhất trong các khu ổ chuột. Tỉ lệ phạm tội còn thấp hơn cả New York. Số vụ giết người giảm. Số vụ trộm cướp và hiếp dâm hầu như không còn. Khu Rocinha trở thành khu ăn chơi sôi động nhất Rio de Janeiro.

Cũng như mọi tên trùm trong các khu ổ chuột, Antônio xây dựng quyền lực dựa vào ba yếu tố: cộng đồng ủng hộ, cảnh sát tham nhũng và kiểm soát được bạo lực trên địa bàn.

Trò chuyện với nhà báo Misha Glenny, Antônio nhấn mạnh hắn bình chân như vại nhờ cộng đồng địa phương rất ủng hộ hắn.

Antônio đã xây dựng hệ thống trợ cấp xã hội riêng tại khu Rocinha như chăm lo tang lễ đối với người chết, chăm sóc y tế, trợ cấp lương thực cho người nghèo, cấp tiền cho người nhập cư gốc đông bắc nghèo khó về quê thăm thân nhân. 

Antônio cũng trích tiền lời từ hoạt động buôn bán ma túy đầu tư cho giáo dục và hoạt động thể thao tại địa phương.

Chính quyền Brazil phải đưa quân đội cùng xe bọc thép quay trở lại khu Rocinha từ ngày 9-10 để bình ổn tình hình khi các băng nhóm lại đấu nhau quyết liệt tranh giành địa bàn - Ảnh: AFP

Thông minh và nắm vững thông tin 

Ba sĩ quan cảnh sát Brazil từng điều tra về Antônio suốt gần bốn năm nhận xét vũ khí đầu tiên của Antônio là khả năng mua chuộc cảnh sát và viên chức nhà nước. 

Trong quá trình điều tra, cảnh sát phát hiện Antônio đã lập một mạng lưới dọ thám rất tinh vi bao trùm trong và ngoài khu ổ chuột Rocinha. Hắn được gọi là "ông chủ" vì là người nắm vững thông tin và biết phải làm gì.

Sĩ quan cảnh sát Estelita kể: "Không phải tự dưng người ta gọi Antônio là 'ông chủ'. Hắn có 'thiên nhãn' hơn các đối thủ. Ngoại trừ quyền lực được xây dựng bằng súng đạn và sự sợ hãi, quyền lực của hắn còn xuất phát từ trí thông minh và khả năng kiểm soát thông tin".

Trước tình hình tấn công tội phạm có tổ chức đi vào ngõ cụt, bang Rio de Janeiro đã chuyển sang phương thức đấu tranh mới.

Năm 2008, Đơn vị Cảnh sát bình định (UPP-Unidade de Polícia Pacificadora) được thành lập. UPP bao gồm lực lượng cảnh sát hỗn hợp làm nhiệm vụ tảo thanh các băng nhóm trong các khu ổ chuột ở Rio de Janeiro . 

Đưa cảnh sát UPP vào các khu ổ chuột không phải chuyện đơn giản. Hầu hết người dân sợ cảnh sát còn hơn cả bọn buôn ma túy vì một bộ phận cảnh sát hay làm tiền và làm ngơ trước bạo lực. Song ông José Mariano Beltrame - người phụ trách an ninh bang Rio de Janeiro, quyết tâm triển khai, nhờ đó đã bắt giữ được Antônio.