Cựu đệ nhất phu nhân Grace Mugabe - Ảnh: REUTERS

Khi Bona Mugabe, con gái rượu của mình làm đám cưới cách đây vài năm, Robert Mugabe quyết định không thuê bất kỳ sân golf hay khu nghỉ dưỡng sang trọng nào. Hôn lễ được tổ chức tại "tư gia" của nhà gái.

Một sự thanh liêm, đáng được ca ngợi và sẽ chẳng có gì nghi ngờ cho một đương kim Tổng thống nếu không có một chi tiết: cấm tiệt máy ảnh. Sao lạ vậy, đám cưới mà lại cấm tiệt chụp ảnh? 

Đơn giản vì vợ chồng ông Mugabe không muốn người ta biết bên trong cái "tư gia" 25 phòng ngủ được xây bằng đá hoa cương kia, ngoài những chiếc Maybach S600, Rolls Royce Phantom thì còn những thứ gì "lạ lẫm" nữa.

"Vị Tổng thống nghèo nhất thế giới"

Năm 1996, cô thư ký Grace Marufu, 29 tuổi, bước lên xe hoa, trở thành vợ thứ hai của Tổng thống Robert Mugabe khi đó đã 72 tuổi.

"Chồng tôi là vị Tổng thống nghèo nhất thế giới. Tôi chưa từng thấy ông ấy vòi tiền của bất kỳ ai" - bà Grace Mugabe, giờ là cựu Đệ nhất phu nhân, từng tuyên bố rõ từng chữ trước đám đông ủng hộ tại Harare năm 2014.

Những gì mà bà Grace tuyên bố, rốt cuộc cũng giống như những cam kết chính sách của chồng bà, nghe rồi để đó chứ chẳng dám tin. Ở cái xứ Zimbabwe này, có ai lớn lên mà không nghe tin đồn này kia về khối tài sản của ông tổng thống Mugabe?

Nhưng đồn đoán vẫn là đồn đoán, người ta không ước tính được ông Mugabe có bao nhiêu tiền cho tới khi trang Wikileaks công bố các tài liệu ngoại giao Mỹ.

Lối vào bất động sản 5 triệu USD của gia đình Mugabe ở Hong Kong - Ảnh: SCMP

Tài sản khắp năm châu

Năm 2011, Wikileaks công bố một điện tín cũ của Đại sứ quán Mỹ tại Harare - thủ đô Zimbabwe, nội dung trong đó như sau: "Không ai biết chính xác số tài sản đầy đủ của Mugabe, nhưng tin đồn khẳng định phải đáng giá trên 1 tỉ USD, phần lớn số của cải đó dường như được đầu tư ở hải ngoại".

Tài sản của nhà lãnh đạo 93 tuổi "bao gồm mọi thứ, từ các tài khoản bí mật ở Thụy Sĩ, Bahamas, quần đảo Channel cho đến những lâu đài ở Scotland".

Phương Tây hay gọi bà đệ nhất phu nhân của Zimbabwe bằng "Gucci Grace" để chỉ sự mát tay xài tiền, hay "Dis-Grace", một cách chơi chữ có nghĩa "nhục nhã" để gọi người phụ nữ này. Trong lúc phần lớn người dân Zimbabwe sống trong cảnh nghèo đói, bà Grace như một bà hoàng bên cạnh chồng với những món đồ xa xỉ, mỗi cái sải chân của bà ở nước ngoài được trải bằng tiền.

Theo báo The Guardian, bà Grace đã mua nhiều bất động sản ở khu nhà giàu Sandton của thủ đô Johannesburg (Nam Phi), hàng loạt công trình ở Malaysia, Singapore và có thể cả Dubai (Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất).

Cựu đệ nhất phu nhân cũng được cho là sở hữu dàn siêu xe đắt tiền, tất nhiên không thể nhiều bằng số lượng giày đắt xắt ra miếng trong bộ sưu tập của bà. Bà Grace từng chi 75.000 USD cho các mặt hàng xa xỉ trong một chuyến mua sắm ở Paris, số tiền gấp 75 lần mức thu nhập trung bình của một người dân Zimbabwe năm 2016.

Năm 2014, một vụ tranh chấp quyền sở hữu bất động sản ở Hong Kong đã giúp người ta hình dung rõ hơn về khối tài sản và sự lạm quyền của ông Mugabe khi làm Tổng thống. 

Trong đơn kiện nộp lên tòa án Hong Kong, Chính phủ Zimbabwe yêu cầu tòa tuyên bố JC castle - một bất động sản đắc địa hai tầng ở đặc khu này - thuộc sở hữu 100% của Zimbabwe. Số tiền 5 triệu USD mà một doanh nhân người Nam Phi gốc Hoa bỏ ra để mua JC castle năm 2008 là "mua giùm" ông Mugabe.

Lấy đâu ra tiền?

Dư luận đang đặt ra câu hỏi về nguồn gốc khối tài sản khổng lồ của ông Mugabe. Sau khi bị Liên minh châu Âu trừng phạt vì cuộc cải cách ruộng đất nhắm vào người da trắng, người ta hầu như không thấy ông Mugabe xài tiền mát tay ở nước ngoài nữa.

Ngoài khu phức hợp với hàng chục biệt thự ở Mazowe cùng căn nhà lộng lẫy giữa thủ đô Harare, nhà Mugabe còn sở hữu nhiều bất động sản khác.

Nổi tiếng nhất là trang trại bò sữa Omega, một trong những trang trại bò sữa lớn nhất miền nam châu Phi. Một số chính trị gia đối lập cho rằng ông Mugabe sở hữu 14 trang trại trên khắp đất nước. Điều này được cho là vi hiến vì đi ngược lại quy định giới hạn sở hữu đất đai ở Zimbabwe.

Theo trang Wikileaks, sau khi cuộc nội chiến Congo lần 2 kết thúc (1998-2002), ông Mugabe duy trì quan hệ với những cá nhân quyền lực kiểm soát lợi ích thương mại ở quốc gia này. Những người này, đổi lại, chuyển một phần của cải sang cho Mugabe.

Zimbabwe Consolidated Diamond Co. - một công ty khai thác kim cương do ông Mugabe thành lập, cũng được xem là con gà đẻ trứng vàng của nhà này. Tổ chức Global Witness tố cáo công ty này là nguyên nhân gây ra "một thập kỷ biến mất của nguồn lợi kim cương" tại Zimbabwe.