Cơ quan thanh tra đã chỉ ra hàng loạt vi phạm tại dự án này. Từ việc chưa hoàn thành giải phóng mặt bằng, để 11 hộ dân nằm trong khu vực có nguy cơ ảnh hưởng môi trường; hồ chứa chất thải không dùng vật liệu chống thấm mà chỉ dựa vào điều kiện tự nhiên có sẵn; chưa có giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường vận hành giai đoạn 2 và giai đoạn 3...

Ngoài ra, phát hiện khoáng sản mới (quặng sắt) trong đất đá thải nhưng chủ đầu tư không báo cơ quan có thẩm quyền mà bán lại cho đơn vị khác dùng để san lấp mặt bằng.

Kết quả thanh tra cũng cho thấy những bức xúc, kiến nghị của người dân huyện Đại Từ, Thái Nguyên trước đó về môi trường liên quan tới dự án này là có cơ sở.

Như vậy đã rõ, một dự án khai thác, chế biến khoáng sản vốn liên quan mật thiết đến môi trường tự nhiên nhưng đã không giải quyết tốt các vấn đề môi trường trước và trong quá trình triển khai.

Luật bảo vệ môi trường quy định những dự án như trên phải xây dựng báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) để phân tích, dự báo các tác động của dự án đến môi trường, từ đó đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường khi triển khai.

Chỉ khi nào báo cáo ĐTM đáp ứng các tiêu chí đảm bảo an toàn về môi trường, được cơ quan quản lý về môi trường thẩm duyệt, nhà đầu tư mới được triển khai thực hiện dự án.

Bộ Tài nguyên - môi trường là cơ quan phê duyệt báo cáo ĐTM của dự án này (lần đầu năm 2005 và bổ sung năm 2008).

Việc thẩm định, phê duyệt này đã thực hiện như thế nào, có lường trước được những vấn đề về môi trường mà dự án này gây ra đối với người dân xung quanh vùng dự án hay không?

Đặc biệt, vì sao đã “đánh giá tác động môi trường” tới hai lần mà vẫn để xảy ra cả “núi” vi phạm như vậy?

Nhớ lại hồi tháng 3-2017, tại xã Xuân Giao (huyện Bảo Thắng, Lào Cai), bà con nông dân tháo nước từ kênh thủy nông vào ao nuôi cá, cá chết nổi trắng ao. Cơ quan chức năng đã làm rõ cá chết là do nguồn nước ô nhiễm từ nước thải của một nhà máy.

Cùng thời gian trên, tại xã Bản Lầu (huyện Mường Khương, Lào Cai), hàng loạt nương dứa của bà con sắp đến lúc thu hoạch bỗng thối, ủng bất thường.

Tỉnh cho điều tra, phát hiện dứa thối vì ô nhiễm khí thải từ nhà máy luyện kim màu gần đó.

Dự án Núi Pháo có thể chưa gây ra hậu quả “mắt nhìn, tay sờ” thấy ngay như hai trường hợp trên.

Nhưng về lâu dài, nếu không giải quyết rốt ráo, những vấn đề môi trường hôm nay của dự án chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng nặng nề đối với sức khỏe người dân, với nguồn nước, chất lượng không khí... trong ngày mai.

Khi đó, số tiền phạt vài trăm triệu cũng không thấm tháp vào đâu. Thậm chí hàng tỉ đồng, hàng chục tỉ đồng bỏ ra khi đó cũng không cách gì bù đắp được.