Ảnh minh họa. Nguồn: mayoclinic.org

Nữ hóa tuyến vú là sự phì đại mô vú ở nam giới. Dấu hiệu ban đầu là một khối mô đàn hồi hoặc khá rắn dưới hai đầu núm vú và sau đó lan rộng ra ngoài vùng vú. Phần mô phình to không phải là mô mỡ mà là mô các tuyến. 50% số trường hợp, sự phình to xảy ra ở cả hai bên ngực. Một số trường hợp khác chỉ xảy ra ở một bên.

Nữ hóa tuyến vú có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi hoặc cân nặng nào. Nam giới bị béo phì có thể có bộ ngực to như khi mắc nữ hóa tuyến vú. Tuy nhiên đó là do bởi họ có mô mỡ lớn ở khắp cơ thể bao gồm cả vùng ngực. Nhưng thực ra không phải là mắc nữ hóa tuyến vú.

Sự phì đại mô vú có thể gây đau đớn hoặc tăng nhạy cảm vùng ngực. Điều này nên cần có sự kiểm tra của bác sĩ. Nữ hóa tuyến vú có thể trông như một khối u nhỏ mà ngày càng trở nên nhạy cảm hơn khi lớn dần.

Tỉ lệ mắc phải nữ hóa tuyến vú

Nữ hóa tuyến vú rất thường gặp ở thiếu niên độ tuổi dậy thì (chiếm 67% bệnh lý tuyến vú ở nam giới). Xảy ra ở hơn một nửa nam thanh niên, và thường sẽ tự khỏi theo thời gian. Ở những người đàn ông lớn tuổi hơn, hiện tượng phì đại tuyến vú xảy ra với tỉ lệ 1/3.

Nguyên nhân gây ra nữ hóa tuyến vú

Nữ hóa tuyến vú thường xảy ra ở lứa tuổi ấu thơ, dậy thì hoặc trưởng thành. Trong cơ thể nam giới tồn tại cả hormone sinh dục nam testosterone và hormone sinh dục nữ oestrogen điều khiển sự phát triển mô vú. Khi có sự biến đổi về tỉ lệ giữa testosterone và oestrogen (nghĩa là có sự mất cân bằng về mức độ giữa hai hormone này với sự gia tăng lượng hormone oestrogencao hơn), mô vú có thể phình to.

Một số nam giới mắc chứng nữ hóa tuyến vú có mức độ oestrogen cao hơn ngưỡng bình thường.

Một số bé trai mới sinh có mô vú phình to. Vì sự hấp thu oestrogen từ mẹ trong thời kỳ mang thai. Mức oestrogen sẽ giảm xuống sau khi sinh. Nên triệu chứng chỉ mang tính tạm thời.

Vào giữa hoặc cuối giai đoạn dậy thì oestrogen được sản xuất nhiều hơn testosterone. Bởi tinh hoàn đang phát triển cho đến khi bắt đầu sản xuất testosterone ở mức trưởng thành. Nữ hóa tuyến vú bắt đầu trong giai đoạn dậy thì thường sẽ tự khỏi. Nhưng có thể sẽ tiếp tục vào giai đoạn trưởng thành ở 5% nam thanh niên.

Nam giới càng có tuổi thì sẽ có sự tụt giảm nồng độ testosterone và có thể dẫn đến nữ hóa tuyến vú.

Nữ hóa tuyến vú còn có thể được gây ra bởi vấn đề về di truyền, một số bệnh mãn tính (đặc biệt bệnh thận hoặc gan) hoặc bởi sử dụng một số loại thuốc. Nam giới sử dụng hormone tổng hợp dùng để tăng khối lượng cơ hoặc trong thể thao thường dễ mắc phải chứng này. Ở một số trường hợp hiếm gặp, nữ hóa tuyến vú có thể gây ra bởi khối u ở tinh hoàn hoặc tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều oestrogen.

Vấn đề di truyền nào gây ra nữ hóa tuyến vú?

Hội chứng Klinefelter (KS), liên quan đến rối loạn nhiễm sắc thể xảy ra ở 1/650 nam giới. Là nguyên nhân chính liên quan đến di truyền gây ra nữ hóa tuyến vú. Nam giới mắc phải KS có thừa một nhiễm sắc thể X (XXY) và không sản xuất đủ testosterone khiến cơ thể hoạt động không bình thường. Sự phát triển về thể chất và sinh lý bị ảnh hưởng, tinh hoàn nhỏ, hầu như không có chức năng sinh sản và thường dẫn đến nữ hóa tuyến vú.

Nam giới mắc phải KS có sự mất cân bằng về tỉ lệ oestrogen và testosterone bởi vì mức testosterone thấp. Trị liệu bổ sung testosterone giúp tỉ lệ này cân bằng trở lại (thường bắt đầu trong giai đoạn dậy thì) sẽ phòng ngừa hoặc cải thiện triệu chứng nữ hóa tuyến vú. Nhưng nó có thể không hoàn toàn khỏi mà có thể phải cần đến phẫu thuật thẩm mỹ.

Thuốc hoặc dược phẩm gây ra nữ hóa tuyến vú như thế nào?

Một số loại thuốc khiến ngực nam giới phát triển bao gồm một số loại thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị cao huyết áp hoặc viêm phổi, và một số loại hóa dược phẩm. Kháng sinh, thuốc chống loét dạ dày và điều trị mạch vành đôi khi có thể gây mất cân bằng hormone của cơ thể.

Lạm dụng dược phẩm, đặc biệt là hormone tổng hợp dùng cho tăng cơ, và cả cần sa, thuốc phiện, lạm dụng chất cồn (gây bệnh gan mãn tính) có thể gây ra nữ hóa tuyến vú.

Một số loại thuốc vô hiệu hóa testosterone dùng trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt có thể gây ra nữ hóa tuyến vú.

Ở một số trường hợp hiếm, chồng hoặc bạn trai của những phụ nữ đang sử dụng kem hoặc gel oestrogen dành cho trị liệu thay thế hormone có thể bị tiếp nhận oestrogen một cách thụ động gây nữ hóa tuyến vú qua việc tiếp xúc thường xuyên và lâu dài.

Nữ hóa tuyến vú được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ có thể kiểm tra mô ngực bị phì đại to xem liệu đó là do nữ hóa tuyến vú hay sự tích tụ mỡ thừa. Nếu là nữ hóa tuyến vú thật, một khối mô rắn, đàn hồi với hình dạng như núm vú có thể cảm nhận được. Nếu là sự tích tụ mỡ thừa, khối mô sẽ không có hình dạng đĩa tròn.

Sau khi đã chẩn đoán, điều quan trọng là bác sĩ cần kiểm tra tất cả những loại thuốc mà người đàn ông đó đã sử dụng có thể liên quan đến nữ hóa tuyến vú.

Việc xét nghiệm sâu hơn hay không phụ thuộc vào tình huống. Việc xét nghiệm sâu hơn có thể không cần thiết nếu nguyên nhân chính đã rõ. Ví dụ ở một bé trai trong giai đoạn dậy thì với tiền sử gia đình mắc chứng nữ hóa tuyến vú. Hoặc ở một người đàn ông trưởng thành mà tình trạng ngực phình to đã diễn ra nhiều năm.

Tuy nhiên, nếu một người đàn ông khỏe mạnh có tiền sử ngắn ngực phình to đột ngột thì cần phải có xét nghiệm máu cho hormone giới tính và một số chỉ điểm máu để xác định ung thư tinh hoàn. Bác sĩ có thể cho siêu âm tinh hoàn, dù ung thư tinh hoàn khá hiếm gặp và hầu như không phải là nguyên nhân.

Nếu có sự bất thường hoặc khối u ở ngực, chụp tia X vú hoặc siêu âm ngực có thể giúp ích. Nếu có phát hiện nghi ngờ bất thường nào khác, sinh thiết có thể loại trừ chấn đoán ung thư vú tuy khá hiếm.

Điều trị nữ hóa tuyến vú như thế nào?

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân chủ yếu, tình trạng diễn biến hoặc vì lý do thẩm mỹ. Theo dõi triệu chứng thường là lựa chọn tốt nhất, vì đa số các trường hợp sẽ tự khỏi theo thời gian.

Nếu tìm ra nguyên nhân và chữa trị trong giai đoạn đầu, có thể ngăn chặn sự phì đại của tuyến vú. Nếu thuốc hoặc dược phẩm là nguyên nhân gây ra nữ hóa tuyến vú thì việc ngưng sử dụng có thể khiến mô vú phình to trở lại bình thường trong vòng một tháng.

Điều trị bằng thuốc

Một số loại thuốc đã được kiểm chứng có khả năng điều trị nữ hóa tuyến vú ở nam giới không có vấn đề liên quan đến hormone. Dù tỉ lệ thành công khác nhau ở những nghiên cứu khác nhau, việc sử dụng thuốc kháng oestrogen để ức chế hoạt động của oestrogen, tăng lượng testosterone và điều chỉnh sự cân bằng oestrogen-testosterone có thể giúp cải thiện tình trạng ở một số người.

Tamoxifen, một thuốc kháng oestrogen uống được dùng trong điều trị ung thư vú. Tuy không được chấp nhận trong điều trị nữ hóa tuyến vú nhưng đã được báo cáo là có hiệu quá ở một số người đàn ông. Tuy nhiên, ở một số trường hợp Tamoxifen không đem lại hiệu quả. Ngược lại, tác dụng phụ của nó có thể gây ra đông máu.

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể giúp ích một số người mà chứng nữ hóa tuyến vú đã xuất hiện trong một khoảng thời gian dài hoặc khi việc sử dụng thuốc không mang lại hiệu quả. Phẫu thuật hút mỡ có hiệu quả khá tốt trong việc loại bỏ mô mỡ thừa. Đặc biệt ở những người đàn ông lớn tuổi, và một phần mô vú bị xơ hóa có thể được loại bỏ. Tuy nhiên, ở những người đàn ông trẻ tuổi hơn, việc cắt bỏ phần mô thừa ở gốc quầng vú thường phải cần được tiến hành. Phần da căng bởi nữ hóa tuyến vú sẽ tự điều chỉnh theo thời gian sau phẫu thuật.

Ảnh hưởng tâm lý bởi nữ hóa tuyến vú

Nữ hóa tuyến vú thường không gây nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của nam giới. Ví dụ, họ có thể từ bỏ việc bơi lội hoặc cởi trần để tránh bị xấu hổ.

Rất ít nam giới trao đổi cởi mở về vấn đề này với bác sĩ hoặc gia đình họ. Và có thể trở nên trầm cảm hoặc bất an về hình ảnh cơ thể của mình. Nữ hóa tuyến vú có thể đặc biệt khiến nam thanh niên trong tuổi trưởng thành vô cùng xấu hổ.

Nâng cao nhận thức về nữ hóa tuyến vú, có thể giúp cải thiện việc chẩn đoán và giúp cho nam giới hiểu rằng họ không đơn độc trong vấn đề này. Từ đó nữ hóa tuyến vú được hiểu rằng là một phần bình thường của giai đoạn dậy thì và lão hóa.

Liệu có liên quan nào giữa nữ hóa tuyến vú và ung thư vú

Ung thư vú rất hiếm gặp ở nam giới. Năm 2009 ở Úc chỉ có khoảng 110 người đàn ông chẩn đoán mắc phải ung thư vú (dưới 1% tổng số ca). Ung thư vú có những đặc điểm khác với nữ hóa tuyến vú. Phần mô của nữ hóa tuyến vú thường mềm, đàn hồi, hơi rắn nhưng không cứng, xuất hiện dưới đầu vú, và hơn một nửa số trường hợp xảy ra ở cả hai bên ngực. Ung thư vú thường xuất hiện dưới dạng một khối u rắn, cứng, nằm ngoài đầu vú nhưng thỉnh thoảng cũng xuất hiện ở bên dưới, và đa phần chỉ ở một bên ngực. Nam giới mắc phải ung thư vú da có thể trở nên nhăn nheo và đầu vú teo lại.

Nam giới mắc phải nữ hóa tuyến vú có tỉ lệ mắc phải ung thu vú cao gấp hai lần người bình thường. Vì ung thư vú có liên quan đến tình trạng gia tăng oestrogen trong cơ thể. Nam giới mắc phải hội chứng Klinefelter có nguy cơ cao hơn nhưng tỉ lệ mắc phải ung thư vú vẫn còn khá thấp.