Kỳ 1:

Phóng to

Nhà máy “Thủy điện xanh” của ông Ngô Văn Quýnh tại thôn 14, xã Đắk Wer (huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông) - Ảnh: B.D.

Tay trắng làm thủy điện

Nhiều người dân ở xã Đắk R’Moan thường gọi ông Ngô Văn Quýnh (thôn Tân Hòa, xã Đắk R’Moan) là “ông nông dân gàn”. “Gàn” vì mới học hết lớp 3, sống bằng nghề nông nhưng lại đổ hàng tỉ đồng xây đến ba nhà máy thủy điện không phải để kinh doanh mà là... làm khoa học.

Thật ra chuyện nông dân Ngô Văn Quýnh làm thủy điện được ấp ủ từ 32 năm trước, khi gia đình ông còn sinh sống ở huyện Vĩnh Cửu (tỉnh Đồng Nai). Ông cho biết từ nhỏ vốn đã rất mê cơ khí chế tạo, nhưng do chiến tranh ông chỉ theo học được đến lớp 3. Thuở mới lập gia đình, ông luôn khao khát tự tay làm ra được một sản phẩm cơ khí có thể làm thay đổi cuộc sống. Và ý tưởng đó bắt đầu được nhen nhóm khi một lần ông bắt gặp một nhà máy thủy điện nhỏ. Vợ con nghe ông tính chuyện làm nhà máy thủy điện liền gạt đi, người ngoài thì ôm bụng cười vì chẳng tin. Vậy mà ông vẫn bắt tay vào mày mò. Ròng rã suốt 15 năm trời hết đi chỗ này đến chỗ khác, tìm kiếm sách vở, hỏi dò khắp nơi, đến năm 1995 nông dân Ngô Văn Quýnh đã hàn gắn và cho ra một khối sắt mà ông gọi là “tuôcbin thủy lực xanh”.

“Dự án” nhà máy thủy điện xanh đầu tiên được ông đưa vào sử dụng để chạy nhà máy sản xuất nước đá. Tưởng như mọi việc diễn ra suôn sẻ nhưng đến năm 2000, Nhà nước có chủ trương giải tỏa đất đai để khôi phục di tích lịch sử chiến khu D (xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, Đồng Nai), ông Quýnh đành phải bỏ nhà máy. Không bỏ cuộc, ông Quýnh lại lên xã Đắk R’Moan (Đắk Nông) để tìm con suối xây tiếp... thủy điện. Năm 2001 ông trở về dẫn cả vợ con lên Đắk Nông. Thời điểm này, xã Đắk R’Moan còn heo hút và chưa có điện lưới. Ông phải mất gần cả năm trời để hàn tuôcbin, be bờ suối rồi lắp đặt các công đoạn cho nhà máy. Cuối năm 2002, nhà máy của ông Quýnh chính thức phát điện, đem ánh sáng về cho gần 150 hộ dân và phục vụ điện cho cả UBND xã.

“Dã Tràng” xây thủy điện

Nhớ lại quãng thời gian “chạy” theo thủy điện, ông Quýnh nói lẽ ra mình đã giàu nếu các nhà máy của ông không vướng vào dự án. Ông kể công trình thủy điện Đắm R’Moan đang được ông giữ lại để nghiên cứu thêm thì năm 2011, dự án thủy điện Đắk R’Tính (công suất 144MW) được triển khai, nhà máy của ông lại nằm trong lòng hồ. “Trước lúc ngăn dòng, chủ đầu tư đã xuống khảo sát và nói rằng nước sẽ không ngập tới nhà máy của tôi. Tuy nhiên đúng vào hôm tích nước, toàn bộ nhà máy đã bị nhấn chìm” - ông Quýnh nói.

Dẫn chúng tôi ra thăm “nhà máy thủy điện xanh” của mình tại thôn 14, xã Đắk Wer (huyện Đắk R’Lấp, Đắk Nông) ông Ngô Văn Quýnh cho biết đây đã là công trình thủy điện thứ ba của mình. Nhà máy có công suất 1.500kW còn khá thô sơ với một trục tuôcbin được đặt kiên cố bên một dòng thác. Giữa dòng thác, ông Quýnh cho dựng một bờ bêtông có chiều cao khoảng 60cm để làm nước dâng lên, một phần nước được cho chạy thẳng vào tuôcbin phát điện, phần nước thừa sẽ thoát qua bờ bêtông và chảy theo dòng tự nhiên. “Nhìn đơn giản thế này nhưng tôi phải bỏ ra gần 2 tỉ bạc đấy! Tôi muốn chứng minh cho mọi người thấy điều tôi làm là có lợi cho môi trường. Hiện tại tôi đang phối hợp với một đơn vị khác để hoàn thiện công trình khoa học mang tên “Thủy điện xanh” của mình để trình ra trung ương” - ông Quýnh lạc quan.

Sự khác biệt của “Thủy điện xanh”

Ông Quýnh nói ông đặt tên nhà máy là “Thủy điện xanh” bởi tuôcbin sử dụng là một bộ máy được chế tạo đặc biệt để tiêu tốn ít nước khi phát điện và có thể tạo ra khí nén dự phòng. Hệ thống tuôcbin giống hình một chiếc bát gồm các bộ phận: cánh quạt, lồng chứa nước... Cánh quạt nằm trong lồng chứa nước được thiết kế đặc biệt có khả năng xoay với tốc độ cực lớn khi có áp lực nước đè lên, tuôcbin cũng được thiết kế để nhận nguồn nước đổ xuống cánh quạt theo phương thẳng đứng mà không cần phải có đường ống dẫn nước từ trên cao xuống như các tuôcbin thủy điện thông thường. Ngoài ra, hệ thống tuôcbin cũng có khả năng tạo ra khí nén để đổ vào các bình chứa, lượng khí dự trữ này sẽ được dùng để làm xoay cánh quạt trong tuôcbin tạo ra dòng điện vào mùa khô. Nguyên tắc hoạt động của máy là: nước được dẫn vào tuôcbin và tạo áp lực đẩy cánh quạt xoay với tốc độ cực lớn tạo ra điện, khi không có nước thì hệ thống tuôcbin được đóng kín hoàn toàn và xả khí nén vào làm xoay cánh quạt, từ đây điện sẽ được tạo ra.

------------------------------------------------------

Kỳ tới: San phẳng mặt ruộng bằng laser