Đường Ô Tửng B, xã Châu Điền, huyện Cầu Kè, Trà Vinh được xây dựng để đáp ứng tiêu chí nông thôn mới. Tuy nhiên, nay đã bị rớt chuẩn khi áp bộ tiêu chí mới - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Chính phủ đã ban hành quyết định với mục tiêu đến năm 2020, số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới  khoảng 50%, nhưng...

Năm 2014, xã Hậu Thạnh Đông, huyện Tân Thạnh là một trong những xã đầu tiên của tỉnh Long An đón nhận danh hiệu nông thôn mới. "Tuy nhiên, bây giờ chúng tôi chỉ có 12/19 tiêu chí đạt chuẩn theo tiêu chí mới" - ông Mai Hoàng Hiếu, phó chủ tịch UBND xã, nói.

Theo ông Hiếu, có những tiêu chí mới như hộ có nhà tiêu, nhà tắm phải hơn 70%; tỉ lệ cơ sở sản xuất, kinh doanh, thực phẩm bảo đảm an toàn thực phẩm hơn 100%, trong khi trước đây không có những tiêu chí này. 

Tỉ lệ hộ nghèo theo bảng đánh giá mới cũng hạ từ 4% xuống còn 3% mới đạt. Trong khi đó, Hậu Thạnh Đông từ 25 hộ nghèo (4%) năm 2014, giờ đây đã thành 165 hộ nghèo (9,1%)...

Tại Long An, qua rà soát của Ban chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới, 6 tháng đầu năm, hầu hết các xã đạt chuẩn đều giảm về tiêu chí. Tính đến hết tháng 6-2017, toàn tỉnh Long An có 57 xã được công nhận xã nông thôn mới, qua rà soát nay chỉ còn 2 xã đạt.

Tại An Giang, theo báo cáo mới nhất từ Sở Nông nghiệp - Phát triển nông thôn tỉnh, 6 tháng đầu năm 2017 toàn tỉnh có 21 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Tuy nhiên, qua rà soát theo bộ tiêu chí mới, chỉ có 5 xã "tự tin" đạt đủ 19 tiêu chí, còn lại đều "rớt".

Về nguyên nhân của việc "rớt chuẩn" nông thôn mới, ông Trần Anh Thư, Giám đốc Sở Nông nghiệp - Phát triển nông thôn An Giang, cho rằng bên cạnh yếu tố tăng chỉ tiêu theo bộ tiêu chuẩn mới, còn có nguyên nhân chủ quan là bệnh thành tích. 

Chẳng hạn như tiêu chí bảo hiểm y tế quy định phải đạt tỉ lệ 80% tham gia, thay vì tuyên truyền về chiều sâu cho người dân hiểu thì các xã lại tìm nguồn tiền để mua bảo hiểm y tế tặng cho dân để đạt chỉ tiêu. 

"Chính điều này đã làm tiêu chí bảo hiểm y tế không bền vững" - ông Thư nói.

Cũng nguyên nhân phải đạt được thành tích nên nhiều địa phương mời doanh nghiệp thi công theo hình thức "làm trước, dân đóng trả sau". 

Điều này dẫn đến những trường hợp như xã Phú Vĩnh, thị xã Tân Châu, An Giang dù chưa đạt nông thôn mới mà đường đã xuống cấp, nợ đầm đìa. Toàn thị xã Tân Châu, còn 5 xã khác cũng rơi vào tình trạng tương tự. 

Chỉ riêng một doanh nghiệp chuyên làm đường giao thông số nợ đã lên đến hơn 6 tỉ đồng. Đây là số tiền trong 20% mà người dân phải đối ứng, nên những vụ lúa tới người dân lo ngay ngáy chuyện trả nợ.

Trong giai đoạn mới, việc chống chạy theo thành tích nông thôn mới đang được đặt ra hàng đầu. Tại Long An, ông Trần Văn Cần, Chủ tịch UBND tỉnh, đã nhắc đi nhắc lại điều này và khẳng định sẽ kiên quyết rút danh hiệu nông thôn mới đối với những địa phương được công nhận trước đây nhưng hiện tại còn nợ tiêu chí.