Một bệnh nhân bị biến chứng sau khi sử dụng thuốc điều trị tiểu đường “gia truyền” - Ảnh: HẰNG NGA

Ngày 10-3, bác sĩ Trương Dương Tiển - trưởng khoa hồi sức cấp cứu khu D Bệnh viện Chợ Rẫy - cho biết thời gian qua, đơn vị tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân đái tháo đường bị toan chuyển hóa lactic (nồng độ acid lactic trong máu vượt mức bình thường) dẫn đến nguy kịch do sử dụng thuốc nam "gia truyền" không rõ nguồn gốc.

Sử dụng bất chấp khuyến cáo

Suốt một thời gian dài, ông Đ.H.L. (65 tuổi, ngụ Đồng Tháp) vô cùng khổ sở sống chung với căn bệnh đái tháo đường type 2. Thế nhưng từ khi sử dụng loại thuốc "gia truyền" của một thầy lang mà hàng xóm "mách", ông vui mừng ra mặt bởi đường huyết luôn ở mức ổn định, không cần phải kiêng cữ nhiều như trước.

Thế rồi chẳng mấy chốc ông lâm vào trạng thái chán ăn, mệt mỏi, ngất xỉu liên tục. Vào Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp cấp cứu, các bác sĩ "lắc đầu" và cuối cùng được gia đình chuyển lên Bệnh viện Chợ Rẫy với hi vọng "còn nước còn tát". Ở Bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh nhân được xác định nhiễm toan lactic nặng, tổn thương đa cơ quan dẫn đến suy thận, suy hô hấp, hoại tử da. Sau gần một tuần lọc máu liên tục, hỗ trợ thở máy, bệnh nhân tạm qua cơn nguy kịch.

Tương tự, bà C.T.H. (41 tuổi, ngụ Long An) vừa được gia đình đưa đến Bệnh viện Chợ Rẫy cấp cứu sau 6 năm uống thuốc đông y "gia truyền" điều trị đái tháo đường. "Từ ngày uống thuốc đông y gia truyền này vợ tôi không còn uống thuốc tây y nữa, chỉ thỉnh thoảng đến bệnh viện kiểm tra đường huyết nhưng sức khỏe ổn định lắm" - ông K., chồng bệnh nhân, mừng thầm.

Khoảng 6 tháng trước khi đi kiểm tra sức khỏe, bà H. được bác sĩ khuyên ngưng dùng thuốc đông y bởi có nguy cơ hỏng thận. Nhưng bất chấp lời khuyên, bà này vẫn tiếp tục uống thuốc vì tiền mua thuốc rất rẻ, chỉ 150.000 đồng/tháng. Và hậu quả là 2 tháng trở lại đây bà bỗng dưng bị sút cân, mệt mỏi. Lúc đưa đến Bệnh viện Chợ Rẫy, các bác sĩ nhận định bà bị ngộ độc hoạt chất phenformin có trong thuốc trị tiểu đường. 

Ngộ độc và tử vong

Viên tiểu đường hoàn với đủ loại màu sắc được nhiều người sử dụng có chứa các chất cấm phenformin, metformin, biguanides - Ảnh: CTV

Việc sử dụng thuốc nam trị tiểu đường ngày càng phổ biến bởi có hiệu quả trong việc kiểm soát đường huyết, dễ mua và đặc biệt rất rẻ tiền. Và các bệnh nhân nhập viện trên không phải là cá biệt.

Thực tế tại Bệnh viện Chợ Rẫy, chỉ tính từ năm 2018 đến nay đã tiếp nhận hàng chục trường hợp bệnh nhân tương tự. Trong đó có 1 trường hợp tử vong dù các bác sĩ đã nỗ lực cấp cứu. Các bệnh nhân này đều từ tuyến dưới chuyển lên và trong tình trạng khá nặng, phải liên tục lọc máu mới có thể giữ được tính mạng.

Còn tại Bệnh viện Thống Nhất trong năm 2019 tiếp nhận 5 ca bị bệnh tiểu đường cấp cứu do sử dụng "tiểu đường hoàn" chứa chất cấm phenformin. Còn theo thống kê từ khoảng cuối năm 2018 đến tháng 4-2019, Bệnh viện ĐH Y dược TP.HCM tiếp nhận, cấp cứu thành công cho hơn 10 trường hợp nhiễm toan máu do sử dụng thuốc điều trị bệnh đái tháo đường không rõ nguồn gốc có chứa phenformin.

Theo bác sĩ Trương Dương Tiển, loại thuốc nam được truyền tai là "thần dược" mà bệnh nhân đái tháo đường sử dụng được bào chế dưới dạng viên nhiều màu bắt mắt như hồng, vàng, nâu, xanh lá… tùy theo mức độ đường huyết trong máu của người bệnh. Các loại thuốc này do các thầy lang tự pha chế hoặc nhập từ Trung Quốc.

Điều nguy hiểm là các loại "thần dược" này chủ yếu được pha chế thêm các hoạt chất như phenformin, metformin, biguanides... Đây là những hoạt chất kiểm soát đường huyết tốt nhưng bị cấm sử dụng bởi tỉ lệ biến chứng nhiễm acid lactic quá cao.

Hoại tử, một trong những biến chứng thường gặp ở các bệnh nhân tiểu đường khi sử dụng loại "thần dược" này - Ảnh: HẰNG NGA

"Thời gian đầu thuốc có hiệu quả tốt trong kiểm soát đường huyết nhưng sau một thời gian sử dụng, bệnh nhân thường có triệu chứng buồn nôn, ói, chán ăn, đau bụng giống như viêm dạ dày. Việc người bệnh không biết nguyên nhân vẫn tiếp tục sử dụng thuốc khiến rơi vào tình trạng ngộ độc phenformin hoặc metformin, biguanides gây toan máu và tăng lactate máu" - bác sĩ Tiển phân tích.

Để tránh tiền mất tật mang, bác sĩ Tiển khuyến cáo người bệnh đái tháo đường cần thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín, đồng thời tuân thủ phác đồ điều trị bác sĩ đưa ra. Đặc biệt không nên tin vào các loại thuốc truyền miệng không rõ nguồn gốc hoặc các loại thực phẩm chức năng, bởi trong đó có thể chứa chất cấm hoặc hàm lượng vượt mức cho phép gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Chế độ ăn phòng ngừa bệnh tiểu đường giúp giảm nguy cơ ung thư gan

TTO - Mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường và ung thư lần đầu tiên được bác sĩ phẫu thuật người Pháp Theodore Tuffier nêu ra từ cuối thế kỷ 19.