Các học giả Nhật Bản và Việt Nam trao đổi tại cuộc hội thảo - Ảnh: V.V.T.

Hôm qua các học giả hàng đầu về chính sách đối ngoại Nhật Bản và Việt Nam gặp nhau trong hội thảo về “mối liên hệ giữa con đường phát triển 70 năm sau chiến tranh của Nhật Bản và tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam” do Học viện Ngoại giao Việt Nam và Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam đồng tổ chức ở Hà Nội.

Việt Nam chiếm vị trí quan trọng

GS Yuichi Hosoya từ Đại học Keio cho biết Nhật Bản đang tăng cường hợp tác an ninh với các quốc gia cùng chia sẻ giá trị và lợi ích với Nhật Bản.

Trong khi mối quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật là trọng tâm của chiến lược an ninh quốc gia Nhật Bản, hợp tác quốc tế của Nhật Bản với Việt Nam cũng chiếm một vị trí quan trọng xuất phát từ vị trí chiến lược của Việt Nam. Theo GS Yuichi Hosoya, Nhật Bản đã sẵn sàng cho việc thúc đẩy các hoạt động an ninh kiểu mới sau khi lần lượt Hạ viện và Thượng viện thông qua luật an ninh mới của nước này.

GS Toshiya Hoshino (phó chủ tịch điều hành Đại học Osaka) thẳng thắn cho rằng “các hành động đơn phương của Trung Quốc là sai”, tuy nhiên GS Hoshino cũng lưu ý rằng các nước trên thế giới đang ngày càng gia tăng sự phụ thuộc lẫn nhau.

Trong bối cảnh đó, các nước liên quan cần phải duy trì “sự cân bằng thông minh”, với hàm ý xét đến sự cân bằng của các dòng chuyển động qua lại của con người, hàng hóa, tiền bạc, trong khi vẫn duy trì quyền lực cứng dựa trên sức mạnh quân sự để ngăn chặn các cuộc đối đầu mà đôi bên đều bị thiệt hại.

Về cân bằng quyền lực “cứng”, GS Toshiya Hoshino cho rằng nỗ lực quốc phòng của Việt Nam và Nhật Bản cũng như sự hợp tác với Mỹ sẽ tiếp tục là nền tảng của sự ổn định trong khu vực và trên thế giới.

Hai nước cần phối hợp tiếng nói để khuyến khích Mỹ tăng cường sự hiện diện chiến lược của mình ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Nhật Bản cần tăng cường phục hồi kinh tế, qua đó kết nối sâu sắc nền kinh tế Trung Quốc vào mạng lưới phụ thuộc lẫn nhau.

“Những hành động khiêu khích và mang tính chủ nghĩa dân tộc cần được kiềm chế” - GS Toshiya Hoshino nhấn mạnh. Ngoài ra, các biện pháp “cân bằng thông minh” như đối thoại, xây dựng lòng tin, giảm thiểu sự đe dọa lẫn nhau... nên được triển khai mạnh hơn.

Trong thời gian tới, GS Toshiya Hoshino nêu rõ hợp tác Nhật - Việt nên gồm có hợp tác về an ninh hàng hải, cụ thể là thông qua những nỗ lực chung để khẳng định bộ quy tắc về ứng xử, cũng như cung cấp các trang thiết bị hàng hải và huấn luyện lực lượng cảnh sát tuần tra biển, đối thoại chính sách. Nhật cũng có thể cộng tác với Việt Nam triển khai các hoạt động cứu trợ nhân đạo, phục hồi sau thảm họa, gìn giữ hòa bình trong khuôn khổ Liên Hiệp Quốc tới các quốc gia ở châu Phi và châu Á.

Cũng theo GS Toshiya Hoshino, Nhật nên mở rộng đối thoại học giả giữa Nhật Bản và Việt Nam, mời cả phía Trung Quốc để tăng cường hiểu biết lẫn nhau và xây dựng lòng tin.

Luồng gió mới

Về phía các nhà nghiên cứu Việt Nam, đại tá Vũ Văn Khanh (Viện Chiến lược Bộ Quốc phòng Việt Nam) cho rằng việc Nhật Bản triển khai “chủ nghĩa hòa bình tích cực” đang và sẽ có tác động đến cục diện an ninh khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trước hết điều đó sẽ dẫn đến cạnh tranh ảnh hưởng ở khu vực, giảm khả năng hình thành G2 (nhóm hai nước Trung Quốc và Mỹ) vì việc Nhật Bản cạnh tranh vị thế cường quốc thứ hai thế giới với Trung Quốc sẽ thúc đẩy trật tự thế giới đa cực một cách tự nhiên.

Tuy nhiên, “chủ nghĩa hòa bình tích cực” có thể gián tiếp thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.

Theo đại tá Khanh, trên nền tảng quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Nhật Bản lâu nay, “chủ nghĩa hòa bình tích cực” của Nhật Bản được coi là một “luồng gió mới” cho mối quan hệ hai bên, hi vọng sẽ mang lại nhiều đóng góp tích cực hơn từ Nhật Bản đến Việt Nam, vì nền hòa bình chung của khu vực và thế giới, nhất là trong bối cảnh an ninh khu vực Đông Á, đặc biệt là an ninh trên Biển Đông và biển Hoa Đông, đang có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường.