Để tránh trở thành nạn nhân của loại tội phạm công nghệ cao, người dân cần làm gì để nhận biết dấu hiệu bị lừa đảo và cách xử lý?

Nhức nhối lừa đảo…

Lúc 9h ngày 10-10, bà Đ.T.A.T. (59 tuổi, ngụ quận 5, TP.HCM) nhận cuộc điện thoại của một người tự xưng nhân viên bưu điện. "Nhân viên bưu điện" báo cho bà T. có bưu phẩm từ một ngân hàng ngoài TP Đà Nẵng gửi cho bà T., bên trong có giấy báo nợ ngân hàng.

Sau đó, một người khác tự xưng là trung úy Lê Thạnh Nam đang công tác tại Công TP Đà Nẵng, báo cho bà T. biết, Công an TP Đà Nẵng bắt đối tượng mua bán ma túy và khai nhận có chuyển tiền vào tài khoản của bà. "Trung úy Lê Thạnh Nam" yêu cầu nạn nhân chuyển hết số tiền trong tài khoản cá nhân vào tài khoản một ngân hàng kiểm tra.

Tin lời, lúc 13h30 cùng ngày, bà T. lần lượt đến nhiều ngân hàng trên địa bàn TP chuyển tổng cộng số tiền 550 triệu đồng cho tài khoản mà "trung úy Lê Thạnh Nam" yêu cầu. Sau đó, bà T. nghi mình bị lừa đảo nên đến công an trình báo. Qua xác minh ban đầu, công an cho biết bà bị lừa đảo và đang điều tra làm rõ.

Còn bà N.T.M.C. (58 tuổi, ngụ TP.Hà Nội, tạm trú TP.HCM) tuy đã chuyển tiền nhưng biết dừng lại đúng lúc và phối hợp công an, bắt giữ tội phạm. Theo bà C., từ tháng 7-2018, thông qua mạng xã hội Facebook, bà quen một người tự xưng Mark Bush (quốc tịch Mỹ). Mark Bush nói sẽ chuyển cho bà một túi hành lý nhờ giữ giùm gồm một số vật dụng cá nhân, một hợp đồng kinh tế và 350.000 USD.

Obiora Walter Chime (quốc tịch Nigeria) bị Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM bắt giữ tháng 4-2018 về hành vi lừa đảo công nghệ cao xuyên quốc gia Ảnh: A.X.

Sau đó, bà C. nhận được email (tự nhận của công ty Global Securuty Asia) yêu cầu bà chuyển tiền làm phí vận chuyển. Và bà đã nhiều lần đến một ngân hàng, chuyển tổng số tiền 160 triệu đồng vào các tài khoản mà phía "công ty" chỉ định.

Tiếp đó, một người tự xưng là nhân viên công ty Global Securuty Asia, gọi điện yêu cầu bà C. chuyển thêm số tiền 3.500 USD. Lúc này, bà C. nghi ngờ bị lừa đảo nên đến Công an quận 4 (TP.HCM) trình báo vụ việc.

Đến 17h30 ngày 8-10, bà C. gọi lại số điện thoại thì gặp Randall Kyne (quốc tịch Liberia, tạm trú quận 1) và hẹn gặp ở một khách sạn để đưa tiền. Khi đó, Kyne đi cùng một người bạn (cùng quốc tịch Liberia) đến điểm hẹn và được bà C. đưa 5 triệu đồng. Trong lúc nhận tiền, Kyne và người bạn bị công an bắt giữ.

Trước đó, lúc 18h ngày 1-10, Công an huyện Hóc Môn (TP.HCM) tiếp nhận đơn trình báo của bà P.T.L. (55 tuổi, ngụ huyện Hóc Môn) về việc bị một người đàn ông và một người phụ nữ tự xưng công an chiếm đoạt hơn 1,2 tỉ đồng.

Theo bà L. trình bày, lúc 11h ngày 1-10, có một người đàn ông gọi vào số điện thoại bàn của nhà bà, xưng là Phạm Tuấn Anh (Công an TP Đà Nẵng) thông báo bà có liên quan đến đường dây mua bán ma túy xuyên quốc gia.

Ngay lập tức, có một người phụ nữ gọi vào số di động của bà L., xưng là Khương Thị Minh Hằng, đang công tác tại Viện KSND tối cao, nói rằng bà đang buôn bán ma túy, yêu cầu bà chuyển tiền qua số tài khoản mà viện kiểm sát chỉ định để xác minh.

Hoảng sợ, bà L. đã đến một ngân hàng trên địa bàn huyện Hóc Môn, chuyển khoản hai lần với số tiền lên đến hơn 1, 2 tỉ đồng vào số tài khoản của "viện kiểm sát". Sau đó, biết mình bị lừa đảo nên bà L. đến công an trình báo…

Nhận biết và xử lý ra sao?

Theo Công an TP.HCM, khi người dân gặp thủ đoạn nghi ngờ lợi dụng công nghệ cao lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cần phải thông báo ngay cho công an gần nhất xử lý. Đồng thời chú ý dấu hiệu và cách xử lý đối với 3 dạng lừa đảo công nghệ cao phổ biến.

1. Thứ nhất, lừa đảo qua điện thoại. Dấu hiệu nhận biết là khi có cuộc gọi đến điện thoại bàn, đầu dây bên kia (đối tượng lừa đảo) xưng danh cơ quan pháp luật (công an, tòa án, viện kiểm sát…) thông báo nợ cước điện thoại, liên quan một vụ án, dùng lời lẽ dọa nạt yêu cầu hợp tác điều tra, nếu không sẽ bị xử lý hình sự và yêu cầu nạn nhân giữ bí mật.

Sau đó, yêu cầu liên hệ tổng đài 1080 xác minh số điện thoại, dò hỏi thông tin cá nhân, số tài khoản, hiện có những khoản tiền đang gửi ở đâu, yêu cầu chuyển vào một vài tài khoản cho "cơ quan pháp luật" kiểm tra và sẽ trả lại trong vài giờ…

Khi thấy những dấu hiệu như trên, người dân dứt khoát từ chối làm việc qua điện thoại, yêu cầu họ gửi giấy mời hoặc giấy triệu tập hợp lệ. Không làm theo bất kỳ hướng dẫn nào khác, không cung cấp số điện thoại riêng, số tài khoản, thẻ tín dụng, thông tin cá nhân. Tuyệt đối không chuyển tiền dưới bất cứ hình thức nào (nếu đã chuyển phải báo ngân hàng phong tỏa) và thông báo cho công an gần nhất.

Thứ hai, lừa đảo qua mạng xã hội. Dấu hiệu nhận biết loại tội phạm này là đóng giả người có nhiều tiền và địa vị trong xã hội (bác sĩ, kỹ sư, thương gia, quân nhân Mỹ...) đưa các hình ảnh giới thiệu là thương gia đang sinh sống tại nước ngoài hoặc quân nhân...

Những người này ngỏ ý làm quen, kết bạn, hứa hẹn kết hôn, bảo lãnh đi nước ngoài, gửi tặng quà có giá trị lớn để mua nhà, làm từ thiện hoặc đưa ra nhiều lý do như gia đình người thân bị nạn cần giúp đỡ, ngỏ ý vay mượn nạn nhân tiền để đầu tư kinh doanh...

Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) bắt giữ những thành viên trong băng nhóm người nước ngoài lừa đảo công nghệ cao tại TP.HCM - Ảnh: A.X.

Sau đó, họ cho người đóng giả nhân viên giao nhận, hải quan, thuế vụ... thông báo thùng quà biếu bị tạm giữ vì trong đó có nhiều ngoại tệ, hàng hóa có giá trị. Yêu cầu phải nộp thuế, lệ phí để nhận hàng hoặc "lót tay". Và các đối tượng giả danh sẽ cung cấp số tài khoản ngân hàng để nạn nhân nộp tiền, chiếm đoạt.

Người dân không nên tin tưởng, liên lạc, giao tiếp các mối làm quen, kết bạn người nước ngoài hoặc người lạ qua mạng xã hội. Không làm theo yêu cầu của các đối tượng giả danh nhân viên giao nhận, hải quan, thuế... và tuyệt đối không chuyển, nộp tiền dưới bất cứ hình thức nào.

Thứ ba, lừa đảo bằng thủ đoạn hack email của doanh nghiệp. Nạn nhân là các công ty, doanh nghiệp có quan hệ mua bán với công ty nước ngoài, thường liên lạc giao dịch qua email. Các đối tượng lừa đảo xâm nhập email của doanh nghiệp và biết được thông tin các hợp đồng mua bán hàng hóa, thanh toán tiền.

Băng nhóm lừa đảo sẽ tạo email giả (giống email thật của hai bên hoặc chỉ khác một ký tự) của đối tác thanh toán tiền hàng và gửi email yêu cầu thanh toán tiền vào một số tài khoản khác với lý do tài khoản thường giao dịch đang gặp trục trặc...

Doanh nghiệp phải kiểm tra địa chỉ email của đối tác đảm bảo chính xác 100%. Nếu nhận được email yêu cầu thay đổi số tài khoản thụ hưởng thì tuyệt đối không được chuyển tiền, mà phải trực tiếp liên lạc với doanh nghiệp đối tác bằng điện thoại để tránh bị lừa đảo...