Phóng to

Phía trước tòa nhà công đoàn ở Odessa - Ảnh: AFP

Những người thiệt mạng là những người “thân Nga” lui vào cố thủ trong đó sau trận đánh nhau với nhóm “ủng hộ Kiev” ngoài phố. Thảm kịch đã gây sốc dư luận Ukraine, dù là bên “thân Nga” hay bên “ủng hộ Kiev”, gây sốc cả với chính quyền lẫn cộng đồng quốc tế.

Nó như là bằng chứng sống cho một viễn cảnh ai cũng lo sợ: nội chiến giữa những người dân Ukraine mà cách đây không lâu còn là hàng xóm, là bạn bè.

Vẫn có những người đến đặt hoa và cắm nến để tưởng nhớ những người đã thiệt mạng. Cảnh sát chống bạo động của chính quyền Kiev vẫn đứng canh vòng ngoài. Họ mới được tăng cường từ thủ đô đến đây hôm 7-5. Phía sát dãy cửa tòa nhà là cảnh sát quốc gia.

Chiếc máy quay phim của chúng tôi bắt đầu tác nghiệp và cũng chính vì thế thu hút sự chú ý của cả hai phía: “ủng hộ Kiev” và “thân Nga”. Mỗi bên đều cố gắng giải thích cho sự kiện bi thảm ở phía trong tòa nhà.

Dĩ nhiên cả hai bên đều muốn giành ưu thế trong cuộc chiến tranh thủ dư luận này khi thấy chúng tôi là nhà báo nước ngoài. Chúng tôi nghe cũng muốn lùng bùng lỗ tai vì không biết sự thật nằm ở đâu: “Những kẻ ném chai xăng gây cháy thật ra là tình báo Nga và chúng muốn chụp mũ trách nhiệm lên chúng tôi”, “Không, thật ra đó là một vài kẻ quá khích muốn trả thù cá nhân. Họ từng chứng kiến người thân bị người Nga sát hại nên ra tay như thế. Thật đáng tiếc nhưng cũng có thể hiểu được!”, “Mấy ông thấy đó, bọn phát xít của Kiev hành xử như thế đó. Chính vì thế chúng tôi mới xuống đường đánh nhau. Nước Nga sẽ giúp đỡ chúng tôi...”.

Tôi hiểu được lý do nổi giận của họ: báo chí phương Tây nhìn chung thiên vị với chính quyền Kiev trong việc xử lý thông tin. Dường như các nhà báo không có thời gian để phân tích và có độ lùi cần thiết để kiểm chứng thông tin. Việc chạy đua tranh giành bạn đọc trong cuộc khủng hoảng hiện tại cũng là một lý do khác.

Nhưng sự thật là sau một thời gian, mọi chuyện càng trở nên khó hiểu và vượt ngoài mọi tầm kiểm soát. Loạn lên cả. Giờ đây chẳng biết ai anh hùng, ai tội đồ, ai đòi dân chủ, ai đang lạm dụng dân chủ. Trong những ngày biểu tình trước đây, người ta thấy có những người đấu tranh vì tự do, những người đòi đả phá nạn tham nhũng có hệ thống của chính quyền cũ. Ngay cả ở biểu tượng của cuộc đấu tranh, quảng trường Maidan ở Kiev giờ đây có cả những kẻ cực đoan thuộc bên cánh tả lẫn cánh hữu và họ nay cũng chẳng dính dáng gì đến dân chủ. Dường như họ đang trang bị các thứ chỉ để đánh nhau.

Lúc này người ta thấy có những người Ukraine thân Nga xuống đường chỉ để bảo vệ văn hóa, ngôn ngữ của họ do lịch sử gắn bó lâu nay giữa Ukraine và Nga (vì chính quyền Kiev đã từng ban hành lệnh cấm ngôn ngữ tiếng Nga). Nhưng cũng có cả những người Ukraine thân Nga chỉ muốn ly khai bằng mọi giá.

Từ khi mọi thứ mất kiểm soát, có thể thấy cả hai phía Ukraine và Nga đang tiến hành một cuộc chiến thông tin càng dẫn đến sự thù hận giữa các nhóm dân. Thông tin lẽ ra phải giúp người dân hiểu được mọi lẽ để tự chọn con đường chính trị mà mình mong muốn. Thế mà giờ đây nó lại làm chao đảo mọi thứ. Trong một cuộc chiến, dù là chính quy giữa hai bên hay nội chiến, nạn nhân đầu tiên luôn là sự thật!

Nhưng trước mắt tôi giờ đây, nạn nhân còn là một Odessa từng một thời thanh bình, từng là một nơi đáng sống...