Nguyễn Văn Tý - nhạc sĩ của tình khúc bất hủ Dư âm - qua đời ở tuổi 95

Q.N.

TTO - Nguyễn Văn Tý, nhạc sĩ nổi tiếng với các ca khúc: Dư âm, Dáng đứng Bến Tre, Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa, Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ... vừa qua đời ở tuổi 95 tại nhà riêng ở TP.HCM vào chiều 26-12.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý và ca sĩ Ánh Tuyết

Gia đình nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý cho biết ông qua đời vào 17h15 ngày 26-12 tại nhà riêng ở đường Trần Khắc Chân (quận 1, TP.HCM) sau thời gian chống chọi với rất nhiều căn bệnh của tuổi già. Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý hưởng thọ 95 tuổi.

10h ngày 27-12, linh cữu ông sẽ được di quan ra Nhà tang lễ TP.HCM. Lễ an táng ông vào sáng 29-12 tại nghĩa trang hoa viên Bình Dương, nơi có nhiều nghệ sĩ đang yên nghỉ như: nhạc sĩ Phạm Duy, nhà văn Sơn Nam, soạn giả Viễn Châu, GSTS Trần Văn Khê, nhà thơ Kiên Giang...

Nguyễn Văn Tý sinh ngày 5-3-1924 tại Vinh, Nghệ An, quê gốc ở Hà Nội. Xuất thân trong một gia đình truyền thống âm nhạc, cha của ông là "trùm một phường bát âm của miền quê Vĩnh Phú thạo cả hát văn, hát chèo và hát ả đào", sau vào làm thợ máy nhà máy xe lửa Trường Thi ở Nghệ An.

Nghe lại một ca khúc của Nguyễn Văn Tý: Dư âm - Tùng Dương hát

Thuở bé Nguyễn Văn Tý học ở Trường Quốc học Vinh và được một giáo viên người Pháp dạy cho những bài hát của Tino Rossi đang thịnh hành thời đó. Trong thời gian tham gia hoạt động hướng đạo, ông được một cha cố người Tây Ban Nha cho vào dàn nhạc nhà thờ hát thánh ca.

Ở đó ông được học nhạc lý cơ bản và nhất là nâng cao trình độ hòa thanh, hát bè. Nguyễn Văn Tý còn được một thầy giáo nhạc sĩ người Hoa tên Mạnh Hinh dạy chơi đàn guitar Hawaii.

Từ năm 1944, ông đi hát trong phòng trà ở Vinh kiếm sống. Năm 1945, Nguyễn Văn Tý tham gia phong trào Việt Minh, sáng lập và xây dựng đoàn kịch thơ, kịch nói của Thanh niên Cứu quốc Nghệ An.

Theo lời của Nguyễn Văn Tý, ông bắt đầu sáng tác vào năm 1947 khi là trưởng Phòng thông tin tuyên truyền huyện Thanh Chương, nhưng ông coi tác phẩm đầu tay của mình là bài Ai xây chiến lũy được viết 1949.

Nghe lại ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý: Người dđi xây hồ Kẻ Gỗ - Anh Thơ Trọng Tấn

Năm 1948, Nguyễn Văn Tý ở đoàn văn hóa tiền tuyến thuộc Quân huấn cục. Sau đó, từ năm 1950, ông nhận nhiệm vụ đi xây dựng Đoàn văn công của Sư đoàn 304 và làm trưởng đoàn. Bản Dư âm nổi tiếng được ông sáng tác khoảng 1950 sau một lần về chơi nhà bạn ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Dư âm viết về cô em gái của người bạn đó.

Đến 1951, Nguyễn Văn Tý giải ngũ và chuyển về công tác ở Chi hội văn nghệ Liên khu IV. Năm 1952, ông quen biết với bà Nguyễn Thị Bạch Lệ, em gái nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương, và sau đó hai người thành hôn. Thời gian này ông sáng tác những bài như: Vượt trùng dương (1952), Tiếng hát Dôi-a (1953) và ca khúc nổi tiếng Mẹ yêu con (1956).

Cuối năm 1957, Nguyễn Văn Tý cùng với Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao được chỉ định thành lập Hội Nhạc sĩ Việt Nam.

Trong suốt sự nghiệp sáng tác của mình, ông đã để lại nhiều tác phẩm âm nhạc nổi tiếng như: Dư âm, Dáng đứng Bến Tre, Mẹ yêu con, Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa, Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ...

Năm 2000, ông được nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.

Giờ sống một mình khi đã qua phần lớn con dốc cuộc đời, ông nhất định không chịu đến những trung tâm tình thương để sống và nhận sự bảo trợ cộng đồng từ xã hội. Ông bảo, vậy sẽ càng đau khổ hơn khi chứng kiến những nỗi cô đơn giống như mình.

"Người với người sống để yêu nhau" thế nhưng khi cảm nhận được nỗi đau của nhau mà bất lực thì đó là một điều mà trái tim đa cảm của người nhạc sĩ sẽ không thể chịu đựng nổi.

Tôi gặng hỏi tế nhị khá nhiều lần, mãi rồi ông mới cho biết mình đang sống bằng lương hưu, phụ cấp hoạt động trước cách mạng, rồi tiền tác quyền chừng hơn 1 triệu/tháng, tất cả là hơn 4 triệu đồng mỗi tháng không đủ để ông sinh hoạt tằn tiện thuốc men, chưa kể trả lương đỡ đần việc nhà cho cô cháu gái của người vợ đã khuất cũng mất gần hết số tiền ấy rồi.

Hai cô con gái thì một người sinh sống ở Hà Nội, cô út ở Sài Gòn thì cũng gần đây nhưng chính nhạc sĩ không muốn về sống cùng vì biết hoàn cảnh của các con cũng khó khăn.

Nhạc sĩ cho biết thêm thỉnh thoảng có những thính giả yêu mến tác phẩm của ông tìm đến và giúp đỡ ít nhiều, điều này khiến ông có thêm niềm vui và sự tự tin rằng con người và tác phẩm của mình vẫn chưa hoàn toàn bị thế gian này quên lãng.

Ca sĩ Ánh Tuyết (bài viết Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý: Dư âm một thuở ngậm ngùi)

Bài hát một thời của Nguyễn Văn Tý

TTO - Bài hát Người đi xây hồ Kẻ Gỗ của nhạc sĩ được cả nước biết đến. Còn những người con của Hà Tĩnh bảo rằng ở đất này không ai là không lẩm nhẩm bài hát ấy.

Q.N.