Bác sĩ kiểm tra sức khỏe một bệnh nhân đái tháo đường - Ảnh: T.T.

Ngày 6-12, theo thông tin từ Bệnh viện Đại học Y dược, khoa cấp cứu Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM vừa tiếp nhận ông Lê Văn M., ngụ Q.7, TPHCM, bị nôn mửa kéo dài và mệt mỏi sau khi nôn. Ông M. bị đái tháo đường nhiều năm nay.

Đe dọa tính mạng

Thời gian trước, sức khỏe và đường huyết của ông M. ổn định, không cần dùng nhiều thuốc, chỉ uống ít thảo dược dạng viên hằng ngày. Nhưng cách đây vài tuần, ông bắt đầu có những triệu chứng mệt mỏi, ói mửa nhiều lần, không ăn uống được nhưng không đau bụng, sốt hay tiêu chảy.

Tại bệnh viện, ông M. vẫn có chỉ số đường huyết ổn định. Tuy nhiên, các bác sĩ đã chỉ định cho ông làm các xét nghiệm lâm sàng để có thể chẩn đoán chính xác bệnh. Các kết quả xét nghiệm đối nghịch hoàn toàn với biểu hiện bên ngoài của bệnh nhân. Ông bị suy thận cấp và toan máu nặng. Tình trạng toan máu nặng rất hiếm gặp, thường chỉ gặp ở người bệnh ngưng tim, ngưng thở, từ rất lâu.

Xác định đây là trường hợp rất nặng, đe dọa tính mạng, có thể tử vong bất kỳ lúc nào, êkíp trực nhanh chóng tập trung lực lượng, thuốc men, máy móc, tiến hành điều trị thuốc song song với việc lọc máu cấp cứu ngay cho người bệnh.

Thuốc đã bị cấm hơn 40 năm

Gia đình ông M. cho biết loại thuốc mà ông M. đang dùng là một loại thảo dược dạng viên, đựng trong các bao nhựa không nhãn mác. Qua các xét nghiệm phân tích thành phần của thuốc mà ông M. sử dụng, các bác sĩ khẳng định đây không phải là thảo mộc đơn thuần mà chính là Phenformin, một loại thuốc đã bị cấm lưu hành từ hơn 40 năm.

BS Nguyễn Viết Hậu, phó trưởng khoa cấp cứu Bệnh viện Đại học Y dược, cho biết ông M. may mắn vì được chẩn đoán sớm, chính xác bệnh lý, cộng với việc cấp cứu kịp thời nên có thể qua khỏi, dù người bệnh vẫn phải theo dõi và chăm sóc tích cực nhiều ngày với máy thở và lọc máu liên tục. Các trường hợp tương tự, tỉ lệ tử vong lên đến hơn 50%.

BS Hậu cho biết thêm thuốc Phenformin là thuốc hàng đầu trị đái tháo đường được đưa vào thị trường năm 1957 tại Mỹ. Ban đầu thuốc được ưa chuộng vì tác dụng rất tốt, nhưng bị cấm sản xuất và lưu hành từ năm 1973 vì ghi nhận hàng loạt ca tử vong liên quan đến nhiễm acid lactic khi dùng thuốc này. 

Tình trạng nhiễm toan acid lactic rất dễ xảy ra khi người bệnh uống Phenformin kèm các thuốc giảm đau, kháng viêm trị đau nhức, lợi tiểu trị huyết áp cao, hay người bệnh đã có bệnh thận mãn tính do đái tháo đường lâu năm...

Việc điều trị bằng thuốc này dễ xảy ra các tác dụng phụ, biến chứng gây tử vong, thậm chí ở người còn rất trẻ. Đôi khi diễn biến tử vong rất nhanh mà không tìm được nguyên nhân, thậm chí dẫn đến nghi ngờ bị đầu độc. Ở nước ta cũng như các nước trên thế giới đã cấm lưu hành thuốc này, nhưng việc trà trộn thành phần của thuốc vào các viên đông dược không nhãn mác tạo sự nhầm lẫn trong cách suy nghĩ và sử dụng của người bệnh, người nhà người bệnh.