20 năm hành trình di sản

Phố cổ Hội An và khu đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO chính thức công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào ngày 4-12-1999. Để chào mừng sự kiện đặc biệt này cùng với tròn 10 năm Cù Lao Chàm - Hội An được công nhận khu dự trữ sinh quyển thế giới, UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức nhiều hoạt động lớn vào tháng 9-2019:

Hội nghị đánh giá và tuyên dương công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa Hội An và 10 năm Cù Lao Chàm - Hội An; hội thảo khoa học quốc tế "Vai trò cộng đồng trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới"; triển lãm mỹ thuật; canarval đường phố... Lễ kỷ niệm chính thức diễn ra tối 8-9.

Ông NGUYỄN THÀNH SANG - Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Phước Thịnh - Palm Garden resort, trưởng ban tổ chức chương trình Nhạc cụ dân tộc và xe cổ hành trình di sản trong chương trình kỷ niệm 20 năm hành trình di sản:

Một đám ruộng cũng là sản phẩm du lịch

Dịch vụ du lịch bùng nổ. Hội An, Mỹ Sơn đã đem lại sự thay đổi quá lớn cho toàn bộ người dân tỉnh Quảng Nam cũng như người dân các huyện lân cận. Một người nông dân chỉ với một đám ruộng, làm lúa không thể đủ ăn nhưng nay đám ruộng đó cũng thành sản phẩm du lịch và thu tiền đô.

Cách họ sống trong làng quê cũng là nét văn hóa, khách du lịch thèm muốn được vào ở, trải nghiệm. Từ đó, sự thay đổi trong nhận thức, sự văn minh hóa, đặc biệt là sự hạnh phúc, đã đến với người dân.

Bà con lịch sự, nền nã, thuần hậu cũng chính là cách đối đãi tử tế với khách và bù lại họ được nhận tiền, có công việc, con cái lớn lên trong môi trường đó được tiếp xúc với văn minh, biết ngoại ngữ, được giao tiếp với các nền văn minh trên thế giới. Tất cả đều là niềm hạnh phúc mà không phải nơi nào cũng may mắn có được.

Ông PHẠM ĐÌNH PHONG - Nông dân ở tổ 4, khối Trường Lệ, Hội An:

Tui sống khỏe!

Ở Hội An, tui tìm thấy niềm vui và nồi cơm cho gia đình. Tui sinh ra và lớn lên ở Hội An nhưng trước năm 1999 chưa có du lịch, Hội An rất nghèo nên năm 1980 tui vào Đồng Tháp lập nghiệp. Tới 2011, khi về lại Hội An thăm quê, tui choáng ngợp với mọi thứ. Bà con ngày xưa cơ cực như mình, họ ở lại Hội An sau đó lại làm ăn rất khá giả.

Tui được anh em bà con cho căn nhà nằm cạnh đồng lúa để sản xuất. Tui mua con trâu cái rồi nuôi cho nó đẻ, trâu con thì bán giống, còn trâu mẹ thì đưa ra đồng cho khách cưỡi, chụp hình. Họ trả tiền tươi, ngày ít cũng được vài ba trăm, có ngày cả triệu. Ngoài làm du lịch thì tui nuôi vịt thả đồng, trồng thêm lúa, khách tới vừa cưỡi trâu lại tham gia làm ruộng, tất cả họ đều "tip" cho tui có thêm thu nhập. Tui sống khỏe!

Chúng tui sống nhờ du lịch và hằng ngày mình làm gì cũng nghĩ rằng phải đàng hoàng, niềm nở, đối xử tốt với khách, với bà con thì khách mới tới và mình mới có thu nhập ổn định được.

Bà PHẠM THỊ THANH HƯỜNG - Đại diện UNESCO tại Việt Nam:

Bài học xuất sắc về việc giữ gìn di sản

Cựu tổng giám đốc của UNESCO từng chia sẻ rằng di sản Mỹ Sơn có được như ngày hôm nay chính là nhờ những nỗ lực tuyệt vời và những cam kết mạnh mẽ, lâu dài của từng người dân tham gia. Mà trong đó có cả các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý di sản, các nhà khảo cổ, kiến trúc sư, các nhà bảo tồn và cả những người lao động địa phương.

Còn đối với Hội An, tôi cho rằng nơi đây đã cho thấy những bài học xuất sắc về công tác bảo tồn và gìn giữ di sản. Bài học đó là việc một di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được bảo tồn trong mối quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa chính quyền các cấp và cộng đồng địa phương, với nhiều loại hình sở hữu di sản khác nhau. (LINH TRANG ghi)

Ông Nguyễn Chí Trung - Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An:

Công lao lớn nhất thuộc về cộng đồng

Sự thành công của Hội An hay Mỹ Sơn không thể của riêng một cá nhân nào, nhóm người nào, mà đây là thành quả của một cộng đồng bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học và nhóm chủ thể của di sản là những người dân, doanh nghiệp, doanh nhân, người nhập cư, tạm trú.

Các nhóm này không tách rời và cùng chung mục tiêu trên hết, đó là bảo tồn, giữ gìn, phát huy di sản văn hóa để đem lại lợi ích cho cả cộng đồng. Nhóm đóng vai trò "nhạc trưởng" là cơ quan quản lý, nhưng tôi cũng muốn nhấn mạnh vai trò của những người dân, doanh nghiệp sống trong di sản. Chính họ là linh hồn của di sản.

Có một cái hay, rất đặc biệt tại phố cổ Hội An: dù là người nhập cư hay người tại chỗ thì khi đến Hội An, tất cả đều được "hòa tan" và trở thành một cộng đồng rất đặc trưng. Các lớp thế hệ người dân địa phương, người nhập cư, tạm trú, kể cả người nước ngoài vẫn sống cuộc sống đời thường, cùng sinh hoạt, hưởng thụ. Chính họ là nhân tố giữ di sản được "sống" và có linh hồn như hiện nay.

Khách nước ngoài xem múa Chăm ở Mỹ Sơn - Ảnh: LÊ TRỌNG KHANG

Ở góc độ bảo tồn và phát huy, tôi cho rằng tới nay Hội An vẫn còn được bảo tồn khá nguyên vẹn về cảnh quan, không gian kiến trúc. Và đây chính là nơi người dân vẫn sống cuộc sống đời thường ngay trong di sản với những phong tục, tập quán, nếp ứng xử, ẩm thực, sinh hoạt văn hóa truyền thống còn được giữ gìn. UNESCO đã đánh giá rất đúng khi ghi danh Hội An vào danh sách di sản văn hóa thế giới.

Chính vì lẽ đó, chúng ta cần nhìn nhận, ứng xử, quản lý di sản Hội An hay Mỹ Sơn như một "bảo tàng sống". Bảo tàng tôi muốn nói ở đây là nơi giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa, thiên nhiên ngay trong môi trường mà chúng được sáng tạo và không tách rời với đời sống hằng ngày của các cộng đồng dân cư.

Bảo tàng không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn, trưng bày cho tốt, mà quan trọng là phải đem lại lợi ích nhiều mặt, nhất là nguồn lợi phát triển kinh tế cho cộng đồng dân cư sở tại. Tức là bảo tàng nhưng phải "sống" được.

Ngoài ra, tôi cũng đã rất nhiều lần đề xuất cấp thiết đòi hỏi cần có một cơ chế quản lý vận hành thích ứng, đặc thù để bảo tồn và phát triển bền vững di sản Hội An, Mỹ Sơn.