Tiểu nhiều có thể là về thể tích (đa niệu, tiểu trên 2,5 lít trong 24 giờ) hoặc về số lần đi tiểu (tiểu thường xuyên). Người bình thường có thể đi tiểu 4-8 lần/ngày. Nếu đi tiểu trên 8 lần/ngày hoặc phải thức giấc để đi tiểu hơn 1 lần trong đêm thì được xem là tiểu nhiều.

Nguyên nhân

Nếu ban đêm phải thức dậy nhiều lần đi tiểu, có thể do những yếu tố sau: cơ chế ức chế của não đối với phản xạ ở bàng quang bị suy giảm, tính nết, hành vi của người cao tuổi trở nên giống con trẻ; xuất hiện sự phì đại ở tuyến tiền liệt với các u lành (phì đại tuyến tiền liệt thường do u lành, hiếm gặp u ác tính).

Tiền liệt tuyến nằm ở ngay đáy bàng quang và bao bọc niệu đạo, khi tuyến này xuất hiện các u phì đại sẽ chèn ép cổ bàng quang gây tiểu khó và tiểu không hết nên bàng quang rất chóng đầy. 

Hơn nữa, tình trạng giãn các tĩnh mạch ở đây làm giảm sự lưu thông má tại tiền liệt tuyến, gây ra phù nề niêm mạc tại vùng cổ bàng quang. U lành tiền liệt tuyến thường phát triển chậm và âm ỉ, nó có thể chung sống hòa bình với người bệnh hàng vài chục năm với điều kiện nó không làm người bệnh rối loạn tiểu tiện đến mức không chịu nổi. 

Biến chứng của u tiền liệt tuyến gây ra là tình trạng bí tiểu mạn tính, tiểu phải rặn lâu, tiểu không hết, dung lượng nước tiểu tồn đọng ngày một tăng, có người phải thông bàng quang mới đi tiểu được. Người bệnh còn cảm thấy nặng, khó chịu ở vùng hạ vị. 

Nếu bệnh nặng mà không được chữa trị có thể gây ra biến chứng nguy hiểm là viêm thận, suy thận. Đối với những người do u xơ làm phì đại tuyến tiền liệt cần đi khám xem mức độ bệnh cụ thể để được điều trị. Có nhiều trường hợp được điều trị bằng thuốc hoặc có thể nội soi, phẫu thuật cắt bỏ u. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp phẫu thuật người ta thấy rất có thể bệnh nhân sẽ bị phóng tinh ngược chiều, có nghĩa là tinh dịch chảy ngược vào bàng quang vì hệ thống cơ vòng khép cổ bàng quang trong lúc phóng tinh bị phá hủy, đây là thông tin bệnh nhân nên biết và chấp nhận. 

Để phát hiện sớm bệnh, đặc biệt là phòng ngừa được u ác tính ở tuyến tiền liệt, nam giới trên 40 tuổi cần được đi khám tuyến tiền liệt hàng năm. Khi có dấu hiệu tiểu khó cần được thăm khám sớm để được điều trị kịp thời và tránh nhiễm khuẩn đường tiểu.

Đối với người mắc bệnh đái tháo đường, dấu hiệu sớm của đái tháo đường type 1 và type 2 là đi tiểu nhiều. Triệu chứng này cũng xảy ra khi bệnh đái tháo đường đã biến chứng trên thần kinh kiểm soát bàng quang.

Tiểu nhiều cũng có thể do dùng thuốc lợi tiểu. Các thuốc lợi tiểu dùng để chữa bệnh tăng huyết áp và bệnh phù thũng do suy tim, suy thận và xơ gan cũng là nguyên nhân gây ra tiểu nhiều.

Do đột quỵ và bệnh thần kinh, tổn thương thần kinh chi phối bàng quang có thể dẫn đến rối loạn chức năng bàng quang, gây tiểu nhiều và tiểu đột ngột.

Dùng các chất ngọt nhân tạo, cà phê, rượu bia và thực phẩm có tác dụng lợi tiểu; nước chứa chất ngọt, đường nhân tạo và chất citrus trong trái cây có tác dụng kích thích bàng quang gây tiểu nhiều hơn.

Cách khắc phục

Để phòng chứng tiểu đêm, người cao tuổi cần khám bệnh định kỳ để biết được nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Đối với những người tiểu đêm do suy giảm thần kinh ở não, cần phải khắc phục bằng các biện pháp như hạn chế uống nước vào buổi tối, trước khi đi ngủ nhớ đi tiểu. Mặt khác, để tránh những tai biến não khi thức dậy nửa đêm, cần ngồi dậy từ từ, tỉnh táo hẳn mới nên bước ra khỏi giường. Nếu không có công trình vệ sinh trong nhà nên dùng bô để đi tiểu chứ không nên mở cửa đi tiểu ngoài trời.

Với những người cao tuổi không mắc một số bệnh như: đái tháo đường, viêm đường tiết niệu hoặc u xơ tiền liệt tuyến, tăng huyết áp, đái tháo nhạt… nên hạn chế ăn canh trong bữa cơm tối và sau bữa cơm tối, đặc biệt là các loại rau, canh có tính chất lợi tiểu như các loại cải… hạn chế uống nước, bia, nhất là bia lạnh trước khi đi ngủ. Để hạn chế uống nước thì không nên ăn mặn.

Đối với trường hợp người cao tuổi mắc một số bệnh viêm đường tiết niệu, cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt, không nên để bệnh trở thành mạn tính, rất khó điều trị và mắc thêm chứng tiểu đêm. Những bệnh như đái tháo đường, u xơ tiền liệt tuyến, sỏi đường tiết niệu (sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang), tăng huyết áp cũng cần được điều trị tích cực để bệnh mau chóng ổn định và hạn chế bớt chứng tiểu đêm.

Người cao tuổi nên tập thể dục nhẹ nhàng trước khi đi ngủ buổi tối để làm cho giấc ngủ được kéo dài hơn, ngủ sâu hơn, làm quên đi việc phải đi tiểu đêm. Không nên để không khí lạnh quá khi ngủ (mùa đông phải đủ ấm, mùa hè không nên nằm dưới điều hòa nhiệt độ thấp) vì lạnh gây co mạch ngoại biên, làm tăng máu đi qua thận và nước tiểu cũng được tăng nhanh hơn.

Hạn chế tạo các thói quen dẫn đến tình trạng mất ngủ như: làm việc quá nhiều thời gian vào ban đêm, sử dụng trà, cà phê vào buổi tối.