Ngày Tết, bà con, bạn bè, đồng nghiệp thường đi đến nhà thăm nhau, hàn huyên, chúc nhau năm mới thái hòa. Liệu truyền thống đó có mai một khi giờ đây các phương tiện, công cụ của cuộc sống hiện đại giúp ta có thể "gặp nhau" gần như mỗi ngày?

Những lời thăm hỏi, chúc Tết không phôi pha

Với nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Đức Hiệp, việc đi thăm hỏi họ hàng, thầy cô, bạn bè, láng giềng ngày xuân là một mỹ tục cổ truyền đáng quý.

Chúc Tết đầu năm là một nếp sống, nét văn hóa đẹp và lâu đời của người Việt.

Trong những ngày đầu xuân, gia đình ông Hiệp quây quần, tề tựu bên nhau.

Con cái chúc cha mẹ nhiều sức khỏe; còn bậc sinh thành thì chúc những người con ngoan, học giỏi, trưởng thành hơn, ăn mau chóng lớn trong năm mới... Còn họ hàng ăn mặc chỉnh tề, vui vẻ chúc tụng lẫn nhau.

Những câu chúc Tết "nhiều sức khỏe", "năm mới phát tài", "vạn sự như ý", "thành đạt trong cuộc sống", "sống lâu trăm tuổi"... rộn vang bên chén trà, hạt sen, mứt và đôi khi là cốc rượu vang. Quen thuộc nhưng chẳng phôi pha.

Mâm tiệc thăm hỏi ngày Tết của gia đình ông thường có bánh chưng, củ kiệu, thịt kho trứng, thịt đông... giản dị và ấm cúng. Theo ông Hiệp, những câu đối Tết như "cung chúc tân xuân" mang con người và cộng đồng xích lại gần nhau hơn, cùng hướng tới mọi điều tốt đẹp trong năm mới.

Nghệ sĩ Lê Thiện: Nhớ cái Tết ân tình ở đất Bắc

Hồi 11 - 12 tuổi, nghệ sĩ Lê Thiện từ quê nhà Bình Định được chọn vào Đoàn văn công quân đội Nam Bộ, sau này trụ hẳn ở Đoàn cải lương Nam Bộ, nên Tết với bà là những ký ức khó quên ở đất Bắc.

Bà nhớ vì còn nhỏ quá nên mấy ngày Tết được nhiều cô chú yêu thương đón về nhà ăn Tết cùng, được họ xem như thành viên trong gia đình, cho ăn các món ngon ngày Tết và được nhận cả tiền lì xì.

"Khát khao tình cảm gia đình của một đứa nhỏ đã được các cô chú yêu thương đùm bọc, nhất là vào những ngày Tết - những ngày dễ khiến mình tủi thân nhất.

Những cái Tết xa quê nhưng đầy ấm áp đã được tôi tích lũy để đưa vào hết trong nhân vật người bà của bộ phim được khán giả yêu thích Dù gió có thổi" - bà Lê Thiện xúc động nói.

Sau 1975, khi vào Nam công tác, bà Lê Thiện vẫn rất thích cảm giác Tết được đến nhà người quen, hàng xóm thăm hỏi và chúc Tết, thể hiện sự quan tâm lẫn nhau.

"Cách đây khoảng 10 năm thì thói quen đó vẫn còn, nhưng theo thời gian cuộc sống khác đi, người ta dường như bận rộn hơn. Hàng xóm gần nhà mà có khi cả nửa năm chẳng gặp mặt. Mình cũng bắt đầu ngại hơn vì đôi lúc sợ thăm hỏi, chúc Tết làm phiền họ. Vậy nên, giờ chỉ có mối quan hệ nào thân thiết mới dám đến.

Với tôi thì có những mối quan hệ chí cốt tình thâm từ miền Bắc mà đến giờ cứ tới Tết là mình phải tranh thủ tới thăm, tặng quà, trò chuyện, chúc Tết. Đó là chị Phi Điểu - người chăm sóc, yêu thương tôi như gia đình, dỗ dành mỗi khi tôi khóc nhớ nhà. Còn có chị Hoàng Khanh, chị Hoàng Thị Hiền..." - bà tâm sự.

Nghệ sĩ Lý Hương: Có áo mới mặc đủ ba mùng Tết

Lý Hương và Lý Hùng hiện ở chung nhà với mẹ. Cả hai đều không nhận sô ngày Tết mà dành toàn bộ thời gian cho gia đình, đến khoảng mùng 6 mới bắt đầu làm lại.

Gia đình chị bao nhiêu năm qua vẫn giữ truyền thống ngày Tết dành cho nhau: "Mùng 1 Tết các anh chị em đều tập trung nhà mẹ, đại gia đình cùng nhau ăn bữa cơm năm mới. 

Mùng 2 Tết, mọi người lại đi chúc Tết và ăn uống ở gia đình các anh chị em. Đến mùng 3 Tết thì chúng tôi sắp xếp đi du lịch cùng nhau.

Những quy định này là do ba tôi (cố nghệ sĩ Lý Huỳnh) đặt ra. Lúc còn sống, ông căn dặn các anh chị em cần tiếp tục gìn giữ truyền thống này ngày Tết. 

Anh chị em tôi nhớ lời ba dạy, năm nào cũng thực hiện đúng như vậy. Bạn bè hiểu và tôn trọng nếp sống của gia đình tôi nên hầu như không ai rủ rê trong dịp Tết".

Lý Hương vẫn nhớ mãi cứ đến ngày Tết ba mẹ mua cho mỗi đứa con ba bộ đồ mới ngày Tết để mặc trong ba mùng Tết lấy hên. Chị bảo ba là người đàn ông gia đình, yêu thương vợ con. Các con noi gương ba nên cũng rất yêu thương nhau.

Nghệ sĩ Bảo Quốc: Tết thăm nhau, xóa bỏ giận hờn

Năm nay vợ chồng nghệ sĩ Bảo Quốc về Việt Nam rất sớm để chuẩn bị đón Tết ở quê nhà. Ở Việt Nam hay ở Mỹ, cứ mỗi dịp Tết, gia đình nghệ sĩ Bảo Quốc luôn muốn tạo được cái Tết vui vẻ, đầm ấm.

Cứ sau giao thừa là gia đình ông đi xe máy đến viếng một số ngôi chùa quen thuộc đến tận 3-4h sáng. Sau đó, ghé quán ăn nào đó bên đường ăn nhẹ, tận hưởng thời khắc đặc biệt của năm mới.

Mùng 1 Tết, chừng 10h là con cháu tề tựu tại nhà ông, xúng xính trong những chiếc áo dài mới chúc Tết ông bà và nhận tiền lì xì may mắn. Không chỉ giữ phong tục đẹp quây quần trong gia đình ngày năm mới mà chừng mùng 2 trở đi là Bảo Quốc tranh thủ thời gian đi thăm hỏi chúc Tết bà con và hàng xóm.

Ông vui vẻ nói: "Hàng xóm láng giềng tối lửa tắt đèn có nhau nên tôi có thói quen tạo quan hệ tốt với mọi người xung quanh. Cứ Tết tới mình dành thời gian đến thăm họ một chút, bắt tay nhau, cười thiệt vui, gửi đến nhau những lời chúc tốt đẹp.

Sống gần nhau chắc có lúc cũng hiểu lầm hay mâu thuẫn gì đó, Tết thăm nhau cũng coi như là sự hóa giải, làm huề, thắt chặt thêm tình làng nghĩa xóm.

Người Việt Nam mình coi vậy chứ không chấp nhất gì nhiều. Đầu năm cười vui vẻ với nhau cũng là cơ hội mình xóa bỏ những giận hờn, những gì không vui trong năm qua".

Diễn viên Võ Minh Lâm: Để con cháu còn biết cội nguồn

Ký ức về những ngày Tết thơ bé của Võ Minh Lâm là theo chân bà nội, các cô đi chúc Tết họ hàng, hàng xóm. Ở quê thì bọn trẻ nhà này nhà kia chạy qua chạy lại hà rầm, nhưng Tết mà đi thăm viếng, chúc Tết dường như đặc biệt hơn.

Bọn trẻ được mặc áo mới, gặp nhau còn để khoe coi bữa nay tao... bảnh như thế nào, rồi được người lớn cho ăn bánh ăn kẹo thả ga.

Rồi xúm nhau, trố mắt nghe người lớn nghiêm trang nói những lời đẹp đẽ chúc nhau mà ngày thường chúng không thấy. Cũng ngộ ngộ và dường như vô thức cũng ngấm vào tâm hồn trẻ những điều hay ho.

Lớn lên Lâm đến thành phố làm việc, hoạt động ở lĩnh vực nghệ thuật mà dường như nghỉ Tết là một điều khá xa xỉ.

Nhất là khi sống ở những chung cư mà đôi khi người ta có thể không biết hàng xóm kế bên là ai.

Thế nhưng, Võ Minh Lâm cho biết trong những ngày lưu diễn Tết, nếu có dịp đến những nơi có bà con sinh sống thì anh đều tranh thủ đến thăm, chúc Tết họ trước giờ diễn.

Anh cho rằng cả năm ai cũng bận rộn, Tết mà có thể thăm hỏi nhau là một dịp rất tốt để thắt chặt tình thân. Quan trọng hơn là bản thân và con cháu mình còn biết được họ hàng của mình là ai, chỉ có gặp nhau thì mới phát triển được tình cảm và gìn giữ được cái gốc, cội nguồn của mình.

Tết Novruz ở Azerbaijan cũng thăm hỏi, biếu quà lẫn nhau

Diễn viên nhạc kịch Sevinch Orujova mang hai dòng máu Việt - Azerbaijan. Cô sinh ra và lớn lên ở Nga nên được ăn đến tận 3 cái Tết khác nhau trong năm. Đó là Tết dương lịch, Tết Nguyên đán và Tết Novruz của Azerbaijan.

Sevinch bảo Tết Novruz khá tương đồng với Tết cổ truyền của người Việt vì đến thời điểm này mọi người cũng đón xuân và có những món ăn truyền thống mặc định cần chuẩn bị trên bàn ăn.

Giống như bánh chưng, bánh tét, mâm ngũ quả cần có trong ngày Tết Việt.

Đặc biệt người người nhà nhà cũng trang hoàng nhà cửa sạch sẽ, tươm tất để đón khách và họ hàng từ khắp nơi đến thăm.

Khi đi thăm nhau, mọi người thường hay biếu quà và tặng tiền để mong cầu điều may mắn, hạnh phúc trong năm mới đến nhau.

Với Sevinch, việc gặp gỡ thăm hỏi trong dịp Tết cổ truyền là điều cần thiết bởi đây là phút giây để gắn kết họ hàng, gia đình, tình thân với nhau sau một năm "lăn lộn" ngoài đời sống, ít có thời gian gặp gỡ nhau.

Còn nếu trong dịp Tết không thể đến trực tiếp để gặp gỡ, thăm hỏi thì việc nhắn tin, gọi điện chúc Tết nhau thôi cũng là đã quý lắm rồi vì biết rằng người ta vẫn nghĩ và nhớ đến mình...

Nghệ sĩ Hạnh Thúy: Kết nối gia đình nhiều hơn

Tết là điều gì đó rất thiêng liêng. Lúc còn nhỏ, tôi sống ở Bến Tre. Tết xưa mọi người nô nức, chuẩn bị Tết từ sớm lắm. Tôi nhớ mình được may quần áo mới từ mấy tháng trước lận. Các thợ may trước một hai tháng là không còn nhận may nữa.

Ở xóm có nhà làm mứt dừa, nhà làm bánh tráng... rồi sau đó mọi người hùn lại, chia phần, thế là thành Tết.

Các món đơn giản, dân dã, đồng quê thôi như bánh tráng dừa, bánh tráng mì, bánh phồng, kẹo dừa, mứt mãng cầu, mứt bí... không vênh vang như bây giờ nhưng vui quá chừng.

Cái mà mọi người khoe nhất là cây mai nhà. Ai cũng "nuôi" mai, chăm sóc mai kỹ lưỡng.

Sau đó mọi người xem nhà nào có cây mai đẹp nhất, rạng rỡ nhất thì nhà đó năm mới có nhiều niềm vui, may mắn. Những niềm vui nho nhỏ gắn kết mọi người với nhau.

Tết xưa mọi thứ đổ ra chợ Tết. Có những thứ mà ngày nay ít nhà treo như tranh liễn in những câu chuyện như Tấm Cám, Phạm Công Cúc Hoa... và những câu răn dạy người ta sống tử tế. Bây giờ mọi thứ đã có dịch vụ, mọi người không vất vả đón Tết như xưa. Cuộc sống đơn giản hơn, tính cá nhân đặt lên cao.

Mỗi người có cách giữ Tết. Với tôi, Tết cũng đơn giản hơn trước. Nhưng có những phong tục gia đình tôi vẫn giữ.

Đêm giao thừa cả nhà tôi ngồi với nhau uống trà, ăn bánh, nói với nhau về những điều tốt đẹp, vui vẻ. Việc cúng kiếng các ngày đặc biệt cũng được duy trì một cách nghiêm túc. Chính những giây phút thiêng liêng này kết nối các thành viên trong gia đình nhiều hơn.

Tết đến, nhớ về thăm ông bà

Mùa Tết là một trong những dịp mà nghệ sĩ sân khấu có thể đi diễn nhiều nhất. Còn "cô đào hát" Tú Quyên thì mong muốn dành thời gian cho gia đình, chứ không nhận sô diễn Tết.

"Vì mẹ tôi mong đến Tết con cháu phải về sum họp đầy đủ, rồi sửa sang nhà cửa, chuẩn bị đi thăm hỏi họ hàng và người thân.

Phần vì một năm xa nhà lâu quá, tôi cũng thấy nhớ lắm...", Tú Quyên nói.

Trong ba ngày đầu năm, Quyên sẽ đi thăm, chúc Tết ông bà nội ngoại. Nếu ông bà không còn thì vẫn về để thắp nhang tưởng nhớ.

Diễn viên phim Song Lang luôn xem trọng điều này và cô nhận thấy nét văn hóa này vẫn không lạt phai trong tâm tưởng của người Việt. Với Quyên, Tết là để về nhà, về với vòng tay yêu thương của mẹ và với ký ức tươi đẹp bên ông bà...!

'Chơi' Tết nay nhớ về Tết xưa

Ngày nay cuộc sống đủ đầy hơn, mọi người chuyển từ ăn Tết sang chơi Tết. Chơi Tết nay lại nhớ về Tết xưa. Các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu... cùng chia sẻ với Tuổi Trẻ về Tết xưa và Tết nay.