Giải pháp nào trong cách làm mới này? Tuổi Trẻ ghi nhận ý kiến của các cơ quan liên quan, chuyên gia pháp lý, người dân...

* Trung tướng Trần Văn Độ (nguyên phó chánh án TAND tối cao):

Giảm trách nhiệm bồi thường oan sai

Tôi cho rằng các cơ quan tố tụng cần chặt chẽ, cặn kẽ hơn trong việc đánh giá các điều kiện để bị can, bị cáo tại ngoại. Các nước làm cả rồi, còn mình cứ khởi tố là bắt tạm giam và tỉ lệ bị can được tại ngoại sau đó không nhiều.

Áp dụng được các quy định này sẽ giảm đi trách nhiệm bồi thường oan sai đối với những bị can, bị cáo không đủ chứng cứ buộc tội.

Lý do là vì giam một ngày là phải bồi thường tiền một ngày, tiền bồi thường này là bồi thường tổn thất về vật chất, khác hẳn bồi thường tổn thất về tinh thần nếu chỉ bị khởi tố nhưng sau đó được cho tại ngoại và tuyên không có tội.

Còn việc lo lắng rằng bị can, bị cáo được tại ngoại rồi xóa dấu vết chứng cứ hay thay đổi lời khai thì tôi cho rằng không phải là việc đáng lo lắng.

Bởi trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan điều tra và viện kiểm sát, bên buộc tội có những chứng cứ chứng minh rằng có phạm tội hoặc một số người bị truy tố đã thực hiện hành vi phạm tội. Còn các bị can, bị cáo có quyền chứng minh mình vô tội chứ không có nghĩa vụ chứng minh mình vô tội.

* Ông Đỗ Đức Vĩnh (Viện KSND cấp cao tại TP.HCM):

Chống lạm dụng tạm giam

Tôi cho rằng đối với tội xâm phạm an ninh quốc gia, giết người có dự mưu hoặc một số đối tượng không có nhà cửa, nơi cư trú ổn định thì không được đặt tiền tại ngoại.

Còn lại nếu các bị can, bị cáo có đầy đủ điều kiện theo quy định thì nên để họ tại ngoại.

Việc đặt tiền và cho bị can, bị cáo tại ngoại để gia đình hoặc bản thân họ lo cho cuộc sống của họ sẽ giảm bớt trách nhiệm của Nhà nước trong việc trông nom canh giữ.

Bởi ngoài việc giam giữ còn phải chăm lo cho sức khỏe, đời sống vật chất và cả tinh thần cho họ nữa.

Đối với án tham nhũng thì không cần thiết giam, mà chỉ cần quản lý được đồng tiền đang bị vi phạm pháp luật, thu hồi cho Nhà nước.

Bởi thực tế sống trong điều kiện là trại tạm giam, nhà tạm giữ có thể ảnh hưởng nhiều đến tinh thần, dẫn đến có thể có những lời khai không chính xác. Quan trọng hơn là chống được lạm dụng biện pháp tạm giam.

* Luật sư Phạm Công Út (Đoàn luật sư TP.HCM):

Phải được đánh giá đầy đủ

Ở nước ngoài, muốn cho bị can, bị cáo tại ngoại phải trải qua một phiên tòa rút gọn. Ở đó, thẩm phán sẽ tuyên một người có được chấp nhận cho tại ngoại hay không và người đó phải đóng bao nhiêu tiền để được tại ngoại, dù người đó chỉ mới bị cảnh sát tạm giữ.

Nhưng với dự thảo này, theo thực tiễn ở nước ta, việc tạm giữ hoặc tạm giam chưa định hình được rằng người đó sẽ bị viện kiểm sát truy tố về tội gì, khung hình phạt nào, ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hay đặc biệt nghiêm trọng.

Do vậy, việc yêu cầu đóng một số tiền nào đó sẽ mang tính tùy nghi, ban phát của cơ quan điều tra hoặc viện kiểm sát, hoặc tòa án...

Chưa nói tới việc căn cứ vào khung tiền cố định cho mỗi loại tội phạm mà không xét đến điều kiện, hoàn cảnh hoặc các giai tầng xã hội mà Việt Nam hiện nay đang có sự phân hóa rõ rệt. Điều này cũng cần được phân tích, xem xét thấu đáo.

* Ông Nguyễn Biên Thùy (chánh án TAND tỉnh Bến Tre):

Nên gắn chip theo dõi

Quy định đặt tiền để được tại ngoại không mới, tuy nhiên suốt thời gian qua ở Bến Tre gần như không áp dụng được cho trường hợp nào.

Dự thảo thông tư liên tịch có quy định cụ thể về mức tiền đặt để được tại ngoại cùng những quy định cụ thể.

Tuy nhiên, tôi thấy hơi lo ngại ở chỗ những người có tiền để đặt là những người có điều kiện kinh tế, vậy liệu họ có bỏ trốn ra nước ngoài không?

Bởi thực tế đã có nhiều người biết mình có thể bị khởi tố đã bỏ trốn do việc quản lý con người của mình chưa được tốt, đường biên giới lại dài, các đối tượng sẽ đi theo đường tiểu ngạch vượt biên thì khó khăn cho việc truy nã.

Ở nước ngoài, việc quản lý những người này đều dễ dàng và thậm chí họ có gắn chip, nhưng ở Việt Nam thì chưa thể. Nhưng nếu được thì cũng nên thực hiện việc gắn chip để theo dõi những người này, nhằm đảm bảo phục vụ toàn bộ quá trình tố tụng.

* Ông T.H.A. (39 tuổi, ở Cà Mau, bị can đang được tại ngoại trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản):

Đỡ bị dùng nhục hình

Bản thân tôi đã bị tạm giam gần 3 năm, vụ án đã 5 lần xét xử sơ thẩm, 2 lần phúc thẩm nhưng không tuyên án được. Việc cho tôi tại ngoại là cơ quan điều tra tự cho, tôi cũng như gia đình không có đơn xin tại ngoại.

Tôi không bàn rộng đến những tội danh khác, nhưng với án kinh tế thì việc cho bị can tại ngoại để có thể khắc phục hậu quả là cần thiết.

Nhiều vụ án bị bắt tạm giam thì bị can đều khai bị mớm cung và dùng nhục hình. Từ đó dẫn đến việc người ta nhận đại từ không có tội thành có tội, hoặc từ tội ít mà thành tội nhiều. Điều đó gây ra oan sai.

Nếu cho đặt tiền để tại ngoại thì bị can có điều kiện để cung cấp chứng cứ và đỡ bị dùng nhục hình, hoặc tố cáo cơ quan điều tra đã dùng nhục hình.