Các công trình Trung Quốc đã hoàn thành trong năm 2017 trên đá Chữ Thập (vùng đỏ) - Ảnh: AMTI/CSIS

Trong khi tỏ ra hào phóng với các nước Đông Nam Á bằng các khoản đầu tư, thể hiện trách nhiệm như một nước lớn bằng việc đồng ý đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) với ASEAN, Trung Quốc vẫn tiếp tục các hoạt động xây dựng trái phép tại các tiền đồn lưỡng dụng trong khu vực.

Gấp 40 lần diện tích sân bóng đá

Bắc Kinh đã hoàn thành việc nạo vét và bồi đắp để tạo ra 7 thực thể nhân tạo mới tại quần đảo Trường Sa vào đầu năm 2016, và dường như đã tạm ngừng việc này để tập trung việc mở rộng các thực thể địa lý tại quần đảo Hoàng Sa đến giữa năm 2017.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa Trung Quốc đã chấm dứt các hoạt động trái phép của họ trên các quần đảo của Việt Nam. Năm 2017 chứng kiến giai đoạn hai - xây dựng các cơ sở hạ tầng cần thiết cho phép không quân và hải quân Trung Quốc hoạt động đầy đủ trên các thực thể nhân tạo lớn.

Báo cáo ngày 14-12 của Tổ chức Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI), thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế của Mỹ, đã cho thấy quy mô công trình xây dựng của Trung Quốc tại các tiền đồn trên Biển Đông.

Việc Thời Báo Hoàn Cầu, tờ báo chính thức của chính quyền Trung Quốc, mới đây ngang nhiên lên tiếng khẳng định việc cải tạo là "hợp lý", Bắc Kinh đã ngầm xác nhận các thông tin trong báo cáo của AMTI.

Các công trình này bao phủ một khu vực rộng khoảng 290.000m2 (gấp 40 lần diện tích một sân bóng đá), trên đá Chữ Thập, Subi và Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa và đá Bắc, đá Cây và đá Tri Tôn thuộc quần đảo Hoàng Sa.

Trong đó đá Chữ Thập tiếp tục là nơi diễn ra nhiều hoạt động xây dựng nhất trong năm 2017. Ý định của Trung Quốc muốn biến thực thể nhân tạo này thành một tiền đồn lưỡng dụng - phục vụ cả mục đích dân sự lẫn quân sự như đảo Phú Lâm ở quần đảo Hoàng Sa - ngày càng hiện rõ. Tổng diện tích các công trình xây dựng trên Chữ Thập vào khoảng 110.000m2, bao gồm các nhà chứa máy bay lớn hơn dọc đường băng chính.

Triều Tiên "giúp" Trung Quốc

Trong khi các hoạt động của Trung Quốc gây quan ngại trong khu vực và cộng đồng quốc tế, các động thái mang tính thách thức chủ quyền vô lý của Bắc Kinh do Mỹ khởi xướng được xem là có sức nặng hơn cả. Tổng cộng trong năm 2017, Hải quân Mỹ đã tiến hành 4 chiến dịch được gọi là tuần tra bảo đảm tự do hàng hải trên Biển Đông. Các tàu chiến Mỹ lần lượt áp sát các thực thể nhân tạo trái phép của Trung Quốc tại Trường Sa và Hoàng Sa.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng các động thái này là chưa đủ và đã bị lu mờ bởi sức nóng hạt nhân tỏa ra từ bán đảo Triều Tiên.

So với Triều Tiên, Biển Đông chưa phải là vấn đề đe dọa tới sự sống còn của nhân loại, nên Washington đã chọn cách giải quyết vấn đề cấp bách trước mắt tại Đông Bắc Á, nơi có hai đồng minh quan trọng và hàng chục nghìn binh sĩ Mỹ đang đóng trú.

Nhưng thực sự đó có phải là lý do?

"Chính xác Biển Đông có nằm trong chương trình nghị sự của chính quyền Trump hay không vẫn còn chưa rõ. Tuy nhiên, chuyện Washington giảm bớt áp lực lên Bắc Kinh trong vấn đề Biển Đông với niềm tin rằng Trung Quốc sẽ chìa tay giúp Mỹ trong vấn đề Triều Tiên là hoàn toàn có khả năng" - tạp chí Foreign Affairs viện dẫn các nguồn tin Chính phủ Mỹ để phân tích.

Ngoại giao và quân sự luôn đi cùng nhau nhưng dưới thời Tổng thống Donald Trump, ngoại giao đã không bắt kịp quân sự. Trong lúc Bộ Quốc phòng Mỹ cho thấy khả năng sẵn sàng thách thức Trung Quốc trên Biển Đông, sự thiếu hụt nguồn lực tại Bộ Ngoại giao khiến Washington chỉ có thể tập trung vào vấn đề Triều Tiên kể từ tháng 5-2017.