Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte phát biểu trong cuộc họp với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Đại lễ đường nhân dân ở Bắc Kinh, Trung Quốc.

Trên thực tế, trong quan sát của các nhà bình luận thuộc Hãng tin Reuters, chính quyền của Tổng thống Barack Obama đang có rất ít lựa chọn trong việc tìm ra giải pháp ứng phó trước sự đảo ngược chính sách của Tổng thống Philippines Duterte.

Mỹ kiên nhẫn hết mức

Trong nhiều tháng qua, Washington đã cố gắng tìm cách giảm bớt mức độ nặng nề trong những phát ngôn công kích, thậm chí là xúc phạm của ông Duterte với Mỹ.

Nhưng tới ngày 20-10, họ không thể tiếp tục làm lơ được nữa khi ông Duterte tuyên bố sẽ “ly khai” khỏi đồng minh lâu năm là Mỹ để xích lại gần hơn nữa với Bắc Kinh và với cả Matxcơva, hai đối thủ chiến lược chính của Mỹ.

Nhà lãnh đạo 71 tuổi của Philippines thậm chí còn tuyên bố có thể ông sẽ tới gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin để nói với ông ấy là “ba chúng ta sẽ chống lại thế giới”.

Những lời lẽ mạnh miệng mới nhất của ông Duterte trong bối cảnh chỉ còn gần ba tuần nữa tới cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đã khiến dư luận thêm ngờ vực về mối quan hệ đồng minh thân thiết suốt 7 thập kỷ qua giữa Mỹ và Philippines.

Nó cũng là cảnh báo về nguy cơ thất bại trong chính sách xoay trục sang châu Á của Tổng thống Obama vốn đã và đang tỏ ra lúng túng.

E ngại trước tính cách thất thường của ông Duterte, chính quyền Tổng thống Obama cho tới nay vẫn tỏ ra rất thận trọng trong hành xử.

Theo một số quan chức Mỹ, ngay cả khi lên án về chiến dịch truy quét tội phạm ma túy, họ vẫn tránh để không chọc giận ông Duterte.

Một quan chức Mỹ giấu tên cho biết từng có một cuộc thảo luận nội bộ sôi nổi trong những tháng gần đây bàn về việc nên dừng ở mức nào trong cách chỉ trích, lên án chính phủ của ông Duterte về vấn đề nhân quyền, và cách ứng xử của Mỹ áp dụng trên thực tế đã không được mạnh mẽ như một số người mong muốn.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby ngày 20-10 cho biết Mỹ sẽ yêu cầu ông Duterte làm rõ về tuyên bố “ly khai” của ông này. Tuy nhiên, phản ứng mạnh nhất mà Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra vẫn chỉ dừng ở mức “chỉ trích”.

Ông Duterte khó lường

Giới quan chức Mỹ lo ngại về tính khó đoán biết trong cung cách hành động của tổng thống Philippines, nhưng cho rằng bất kể việc ông ấy đã “nói gì”, nhưng tới giờ ông ấy vẫn chưa “làm gì”, hay nói cách khác là vẫn chưa tuyên bố hủy bỏ các cuộc tập trận quân sự với Mỹ, cũng như chưa có những thay đổi cụ thể trong quan hệ an ninh giữa hai nước.

Cũng còn có một thực tế quen thuộc là trong khi Tổng thống Duterte liên tục lặp lại những quan điểm dứt khoát chia tay với Mỹ thì các thành viên trong nội các của ông lại tìm cách giảm “tông” các phát biểu đó. Việc này tiếp tục tái diễn sau các tuyên bố ngày 20-10 của ông Duterte.

Sau khi ông Duterte hùng hồn phát biểu trước các lãnh đạo doanh nghiệp Trung Quốc tại Bắc Kinh, nói sẽ cắt đứt quan hệ cả về quân sự lẫn kinh tế với Mỹ, nói sẽ tính tới kế hoạch yêu cầu mọi người Mỹ tới Philippines cần phải được cấp thị thực, Bộ trưởng Tài chính Carlos Dominguez và Bộ trưởng Kế hoạch kinh tế - xã hội Ernesto Pernia lập tức ra tuyên bố chung nói rằng Philippines sẽ vẫn tiếp tục duy trì quan hệ với phương Tây trong khi vẫn nỗ lực thực hiện quá trình hội nhập mạnh mẽ hơn với các nước láng giềng.

Trong lúc quan hệ Mỹ - Phi đang ngày càng có chiều hướng xấu đi, cuối tuần này trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực Đông Á và Thái Bình Dương Daniel Russel có kế hoạch tới Philippines.

Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, đây là một chuyến công du đã được lên kế hoạch từ trước và ông Daniel Russel cũng sẽ làm rõ các nội dung trong những phát biểu gần đây của ông Duterte.

Nếu chọn cách phản ứng gay gắt hơn với các vấn đề nhân quyền, Mỹ có thể quyết định cắt nguồn tài trợ quân sự với Philippines, hoặc đưa vấn đề đó trở thành chuyện phụ thuộc vào việc Philippines có chấm dứt tình trạng tàn sát vô tội vạ tội phạm ma túy và xét xử cẩn trọng hơn hay không.

Ông Kurt Campbell - cựu trợ lý ngoại trưởng phụ trách khu vực Đông Á dưới thời ông Obama, cũng là người có thể sẽ được trao một trọng trách quản lý nào đó nếu bà Hillary Clinton đắc cử tổng thống Mỹ - hối thúc cần có một biện pháp xử lý cứng rắn hơn với vấn đề nhân quyền tại Philippines.

Ông nói: “Những gì đang xảy ra tại Philippines bắt đầu làm dấy lên những vấn đề và lo ngại lớn hơn”.

Do đó theo ông Kurt Campbell, trong bối cảnh này, rất khó chấp nhận chuyện Mỹ sẽ phớt lờ thực tế và cứ lặng lẽ duy trì mọi việc theo cách bình thường như trước nay với Philippines.