Công nhân tại một nhà máy sản xuất xe Nissan ở Mexico - Ảnh: Reuters

Mối quan hệ giữa Mexico và Mỹ trở nên xấu đi trong thời gian qua. Việc Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền khiến hai quốc gia đồng minh này xuất hiện rạn nứt.

Sau tuyên bố sẽ "xây tường" để ngăn những người Mexico mà ông Trump cho là "tội phạm", điều quan trọng nhất là việc Nhà Trắng kêu gọi các công ty Mỹ "mang việc làm về nước".

Điều đó sẽ ảnh hưởng lớn tới Mexico, nơi được xem là địa điểm đặt nhiều nhà máy sản xuất xe hơi ở Mỹ cũng như nhiều nước khác.

Song, kể cả khi lúc này Mexico đang cố cứu lấy Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA), số phận của các công nhân nơi đây vẫn đáng báo động, theo một phóng sự của hãng tin AP.

Tại một nhà máy sản xuất các dòng xe thể thao đa dụng (SUV) ở miền trung Mexico, những công nhân như Flores vẫn đang làm việc đều đặn. Nhưng khi hỏi về việc có thể mua một chiếc Q5, giá 40.000 USD, hay không, Flores chỉ… cười trừ. Vì làm sao mua được xe với mức lương tính ra chỉ 2,25 USD/giờ (gần 50.000 đồng)?

Trước đây, nhà sáng lập hãng xe Ford – ông Henry Ford, từng tạo ra một viễn cảnh hứa hẹn cho công nhân ngành sản xuất xe hơi, rằng họ sẽ kiếm đủ tiền để mua chiếc xe do chính họ góp công làm ra.

Điều đó có phần đúng trên khắp Mỹ và châu Âu, nơi công nhân ngành xe chào đón các nhà máy như một cánh cửa mở ra để họ gia nhập tầng lớp trung lưu. Họ đi du lịch, họ mua nhà, mua xe, thậm chí là dinh thự nhỏ hoặc thuyền.

Ăn lương 2,25 USD/giờ, bao lâu thì mua được chiếc Audi Q5 giá 40.000 USD? - Ảnh: Reuters

Nhưng ở một trung tâm sản xuất như Mexico, nơi bùng nổ ngành công nghiệp xe hơi từ sau khi NAFTA có hiệu lực, công nhân lại sống chật vật.

AP cho biết những công nhân đơn cử như nhà máy Audi ở bang Puebla phải sinh hoạt trong những căn nhà trả góp 46 mét vuông thuộc dự án chính phủ tài trợ. Rất nhiều người trong số đó không thể mua nổi một chiếc xe cũ, và tính hết mọi khấu trừ tiền mua nhà và những bữa ăn, họ đem về chỉ chừng 50 USD/tuần.

Điểm khác biệt là lương công nhân Mexico ì ạch, còn lương công nhân Trung Quốc lại tăng. Việc không tăng lương cho người Mexico theo thỏa thuận NAFTA đang là chủ đề của vòng đàm phán thứ ba về NAFTA tại Ottawa, Canada.

Nỗi bất bình của nhiều công nhân Mexico hiện nay xuất phát từ việc họ đã ký một hợp đồng gọi là "bảo vệ" với công đoàn. Dữ liệu chính phủ cho thấy hợp đồng được ký giữa Audi và công đoàn có từ ngày 24-1-2014, tức trước khi nhà máy Audi hoạt động tới 3 năm (30-9-2016).

Hợp đồng này mang theo thỏa thuận mức lương sẽ vào khoảng 1,4 USD đến 4 USD, với lời hứa rằng sẽ ít ai chịu mức tối thiểu 1,4 USD, và lương sẽ tăng 6% mỗi năm. Tuy nhiên đa phần đang nhận mức giữa, tức 2,25 USD.

Công đoàn ở Mexico bị cho rằng không hành động đủ mức để bảo vệ quyền lợi cho công nhân. Trong khi đó việc công nhân đòi bầu lại công đoàn cũng vô ích, do chuyện bầu lãnh đạo công đoàn chỉ diễn ra 6 năm/lần.

Ông Trump không hẳn là kẻ thù của người Mexico, vì ông có khả năng giúp công nhân nước này thay đổi tình thế khi đòi đàm phán lại NAFTA - Ảnh: Reuters

Điều này đồng nghĩa cho tới năm 2020, công nhân Mexico sẽ không có lối thoát nếu tiếp tục tình trạng này.

Thế là một sự thật trớ trêu đang phơi bày: Tổng thống Mỹ Trump từng bị xem là kẻ thù của dân Mexico, nay lại trở thành niềm hi vọng số một của công nhân khi ông đòi đàm phán lại NAFTA.

Eduardo Badillo, 34 tuổi, nói với AP: "Trớ trêu thật, rằng ông ta (Trump) luôn chỉ trích chúng tôi, nhưng đồng thời ông ta là người có thể làm gì đó lúc này để mang lại quyền lợi cho chúng tôi, bằng cách làm bật lên những ung nhọt của giao kèo công việc này".