Câu chuyện nâng khống thiết bị y tế tại Bệnh viện Bạch Mai mà Tuổi Trẻ phản ánh những ngày qua cần được xử lý đến nơi đến chốn, vì nó cho thấy một mặt trái nhức nhối ở một ngành quan trọng của quốc gia (y tế) và mặt trái của chính sách xã hội hóa đang bị lợi dụng để trục lợi cho một nhóm người như thế nào. Đây là vấn nạn cần được mổ xẻ.

Ở các nước phát triển, y tế được coi là một ngành dịch vụ. Khác với nhiều dịch vụ khác, y tế là một dịch vụ thiết yếu mà những người cần nó có khi không có tiền trả để nhận được dịch vụ như những người khác, ngay cả mức cơ bản nhất. Họ là những người nghèo. 

Ở bất cứ nước nào, người ta cũng phải xây dựng một chính sách y tế sao cho những người nghèo đều được hưởng dịch vụ y tế khi họ cần.

Đầu tư cho y tế là khoản đầu tư tốn kém, hầu hết các chính phủ đều muốn thực hiện việc xã hội hóa để tư nhân và các tổ chức xã hội tham gia đầu tư, gánh bớt gánh nặng đầu tư cho nhà nước. Việc xã hội hóa y tế ở những nước đó được hiểu như vận động tư nhân tham gia đầu tư y tế, để nhà nước dành nguồn lực của mình tập trung cho người nghèo.

Nhiệm vụ của các bệnh viện công ở các nước phát triển chính là chăm lo cho người nghèo. Việc xã hội hóa y tế là tận dụng nguồn lực đầu tư của xã hội, phục vụ những người có khả năng chi trả, giúp nhà nước dành được nhiều nguồn lực hơn nữa cho người nghèo. 

Ở đất nước mà mức thu nhập bình quân còn khiêm tốn như Việt Nam, bệnh viện công nào cũng có rất nhiều người bệnh nghèo. Chưa cần đến chủ trương xã hội hóa y tế của nhà nước, xã hội đã tham gia giúp đỡ những người bệnh nghèo bằng các chương trình từ thiện tự phát.

Nhưng trong một xã hội còn nghèo, những nguồn lực tự phát ấy của xã hội không thể gánh vác được nhiều. 

Y tế Việt Nam cần có một chính sách xã hội hóa đúng đắn sao cho ngành y vẫn phát triển tốt về mặt chuyên môn kỹ thuật, người nghèo được hưởng lợi từ sự phát triển ấy, chứ không phải bị thiệt thòi từ sự phát triển ấy.

Trong khi đó, chính sách xã hội hóa y tế mà Việt Nam đang áp dụng, đưa tư nhân vô các bệnh viện công như hiện nay đang biến các bệnh viện công thành các cơ sở kinh doanh dịch vụ y tế, mập mờ công tư, sử dụng nguồn lực công cho lợi ích của một nhóm người. 

Khi đó, nguồn lực công dành cho người nghèo sẽ ít đi, người nghèo không những không được hưởng lợi mà còn bị thiệt hại. 

Khi các cơ sở y tế công kinh doanh y tế, cơ chế hoạt động không rõ ràng, mập mờ công tư, việc những người có quyền sử dụng nguồn lực công, mượn danh nghĩa xã hội hóa y tế để trục lợi là chuyện khó tránh khỏi. Trong bối cảnh đó, việc nâng khống giá trị máy móc, trang thiết bị y tế chỉ là một trong các chiêu trò làm giàu cho các nhóm lợi ích trong y tế công, nhân danh xã hội hóa y tế để trục lợi.

Đây là mặt trái của chính sách xã hội hóa y tế cần phải được giải quyết. Việc xã hội hóa y tế không chỉ ở Bệnh viện Bạch Mai mà ở hầu hết các bệnh viện công, nếu không giải quyết rốt ráo mặt trái này thì khả năng xảy ra những trường hợp trục lợi khác không phải là cá biệt.

Chặn thổi giá thiết bị y tế bằng cách nào?

TTO - TS Nguyễn Việt Hùng, nguyên vụ trưởng Vụ Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch - đầu tư, cho rằng các bệnh viện hoàn toàn có thể đấu thầu lựa chọn doanh nghiệp hợp tác, liên danh, liên kết trong cung ứng thiết bị phục vụ khám chữa bệnh.