Phát biểu tại phiên họp Quốc hội Malaysia ngày 6-3, Bộ trưởng Tài nguyên thiên nhiên và Phát triển môi trường Malaysia (NRES) Nik Nazmi Nik Ahmad cho biết rác thải điện tử (e-waste) là vấn đề ít được chú ý, nhưng hiện nay nó đã trở thành mối đe dọa nghiêm trọng, không chỉ gây ô nhiễm môi trường nặng nề mà còn tiềm ẩn rất nhiều rủi ro an ninh.

Đe dọa cả quan chức điều tra

Theo Hãng thông tấn Bernama (Malaysia) ngày 8-3, cảnh sát Malaysia đã bắt một vụ buôn lậu và thu giữ rác thải điện tử cùng đạn dược trị giá 23,8 triệu ringgit (khoảng 138 tỉ đồng) tại một nhà máy trái phép.

Tang vật gồm 7 thùng vỏ đạn, 1 thùng đạn dược, gần 70 tấn rác thải điện tử và nhiều loại phế liệu kim loại, máy móc, phương tiện. Vụ việc cho thấy mức lợi nhuận khủng từ việc thu hồi kim loại quý và linh kiện giá trị qua xử lý rác thải điện tử trái phép.

Ông Nik Nazmi nhấn mạnh lợi nhuận khổng lồ từ việc xử lý trái phép rác thải điện tử đã khiến các hoạt động phạm pháp này ngày càng gia tăng và trở nên nguy hiểm. Một số nhân viên thực thi pháp luật thậm chí bị đe dọa nghiêm trọng trong quá trình điều tra và xử lý các vụ việc liên quan.

Điều này cho thấy sự liều lĩnh và quy mô của các tổ chức tội phạm đứng sau hoạt động này.

"Tôi biết đã có trường hợp nhân viên thực thi nhận được cuộc gọi từ các tên cầm đầu. Thậm chí, chúng còn gửi video quay cảnh con cái của họ tại trường học như một hình thức đe dọa", ông Nik Nazmi phát biểu.

Trước tình hình này, để ngăn chặn rác thải điện tử nhập khẩu trái phép, NRES đã tăng cường phối hợp cơ quan hải quan và các tổ chức liên quan để kiểm soát chặt chẽ và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Từ năm 2018 đến tháng 2-2025, Malaysia đã chặn thành công 433 container rác thải điện tử nhập khẩu trái phép. Riêng năm 2024, với sự hợp tác của mạng lưới "Hành động Basel", nước này đã ngăn chặn 329 container dựa trên thông tin tình báo, theo Hãng thông tấn Bernama.

Mạnh tay trấn áp

Ông Nik Nazmi khẳng định sẽ phối hợp Ủy ban chống tham nhũng Malaysia (MACC) để điều tra và xử lý nghiêm các quan chức tiếp tay cho tội phạm rác thải điện tử.

Chính phủ nước này cũng xem xét đưa tội phạm môi trường vào phạm vi điều chỉnh của Luật chống rửa tiền 2001 và Luật phòng chống tội phạm 1959. Các cơ quan liên quan cũng dự kiến lập danh sách đen các doanh nghiệp vi phạm và siết chặt quy định quản lý nhập khẩu rác thải điện tử.

Ngoài ra, Malaysia sẽ sửa đổi Luật cảng vụ và quy định khu thương mại tự do để xử lý nghiêm các đại lý vận chuyển khai báo gian lận và cấm nhập khẩu rác thải điện tử từ các quốc gia chưa phê chuẩn Công ước Basel.

Theo Bernama, sau khi kiểm tra một nhà máy xử lý rác thải điện tử bất hợp pháp ngày 6-3, Bộ trưởng Nội vụ Malaysia Saifuddin Nasution Ismai không loại trừ khả năng các tổ chức tội phạm lớn đứng sau hoạt động này.

Ông Saifuddin Nasution cam kết cảnh sát sẽ giám sát chặt chẽ mọi hành vi ảnh hưởng đến an ninh và vi phạm pháp luật. Đồng thời báo cáo tình hình với Thủ tướng Anwar Ibrahim, người đã chỉ đạo các cơ quan liên quan tăng cường phối hợp để triệt phá hoạt động nhập khẩu trái phép rác thải điện tử.

Cảnh báo bùng nổ rác thải điện tử do AI tạo ra

Nghiên cứu mới cho thấy lượng rác thải điện tử do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra có thể tăng gấp 2.000 lần vào năm 2030, lên đến 5 triệu tấn.