"Làng người lùn Makhunik" nằm tại một khu vực xa xôi hẻo lánh thuộc tỉnh Nam Khorasan của Iran, gần biên giới với Afghanistan.

Khoảng một thế kỷ trước, Makhunik từng là nơi sinh sống của những người lùn theo đúng nghĩa đen. Các nghiên cứu lịch sử ghi lại cho thấy người dân Makhunik khi đó có chiều cao luôn thấp hơn chiều cao trung bình của người dân Iran khoảng 50cm.

Ảnh: Trypyar

Dấu hiệu của việc hạn chế về chiều cao được thể hiện rõ nét trong các công trình kiến ​​trúc nơi đây. Trong khoảng hai trăm ngôi nhà cổ được xây bằng đất sét và đá, có 70-80 ngôi nhà có chiều cao đặc biệt thấp.

Ảnh: Trypyar

Những căn nhà này có trần cao chưa tới 2m. Những cánh cửa thiết kế nhỏ hẹp tới mức người bình thường không thể đi vào được nếu không cúi xuống. Cá biệt một số ngôi nhà có trần cao chưa tới 1,4m.

Hôn nhân cận huyết cộng thêm chế độ ăn uống nghèo nàn và nước uống nhiễm thủy ngân đã khiến chiều cao của cư dân Makhunik thấp hơn nhiều so với chiều cao trung bình tại thời điểm đó.

Ảnh: Mohammad M.Rashed

Trong suốt nhiều thế kỷ, tổ tiên của những người dân Makhunik sống trong sự cô lập gần như hoàn toàn đối với thế giới bên ngoài.

Làng Makhunik nằm ở một nơi hoang vu và cằn cỗi, cộng thêm khí hậu khắc nghiệt khiến cho việc trồng trọt và chăn nuôi trở nên khó khăn. Củ cải, ngũ cốc, lúa mạch và một loại trái cây được gọi là jujuba là những sản phẩm nông nghiệp duy nhất ở nơi đây.

Ảnh: Hoomanb

Người dân Makhunik có thể sống sót và tồn tại suốt hàng trăm năm qua là nhờ những món ăn hết sức đạm bạc, trong đó phải kể đến món kashk-beneh (được làm từ bột và một loại hạt dẻ mọc trên những dãy núi), pokhteek (được chế biến từ bột ngũ cốc và củ cải)…

Chính chế độ ăn uống nghèo nàn như thế đã kéo theo tình trạng suy dinh dưỡng và là một trong những tác nhân đóng góp đáng kể vào sự "thiếu hụt" chiều cao của người dân Makhunik.

Mặt khác, sự cô lập cũng buộc người dân phải kết hôn với những người họ hàng gần gũi, điều đó khiến tình trạng "thoái hóa nòi giống" diễn ra phổ biến.

Điều đó có nghĩa là những gen "xấu" của cả cha lẫn mẹ sẽ "truyền" cho con cái của họ, trong đó có hiện tượng "thiếu thước tấc".

Ảnh: Mohammad M.Rashed

Chiều cao hạn chế của người dân không phải là lý do duy nhất khiến những ngôi nhà phải xây nhỏ đi. Xây một ngôi nhà nhỏ đồng nghĩa với việc có thể giảm thiểu khối lượng vật liệu xây dựng.

Trong điều kiện khan hiếm gia súc kéo xe, người dân địa phương phải vận chuyển tất cả vật liệu xây nhà bằng sức người, qua hàng km đường mòn hiểm trở. Thêm một lý do nữa đó là ở trong những ngôi nhà nhỏ sẽ mát mẻ hơn so với những ngôi nhà lớn và có thể dễ dàng "ẩn mình" tránh sự phát hiện của những kẻ xâm lược.

Ảnh: Tasnim News

Mãi đến giữa thế kỷ 20, khu vực này mới được chính phủ Iran quan tâm đầu tư xây dựng thêm hàng loạt con đường. Sự thuận tiện về giao thông đã khiến ngôi làng cổ Makhunik có điều kiện hòa nhập với thế giới. 

Trẻ em ở Makhunik được tiếp cận chế độ chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng đầy đủ, phát triển khỏe mạnh và có chiều cao hơn hẳn cha mẹ chúng.

Hiện nay, trong khoảng 700 cư dân của Makhunik có hơn nửa số người đạt chỉ số về chiều cao ở mức trung bình. Họ đã rời bỏ những ngôi nhà tí hon của tổ tiên mình và chuyển vào những ngôi nhà được xây bằng gạch cao ráo, kiên cố, hiện đại hơn.

Tuy nhiên, ngoài những ngôi nhà, bữa ăn và chiều cao được nâng lên, không có nhiều cải thiện đối với những người dân tại ngôi làng này. Cuộc sống đâu đó vẫn còn nhiều khó khăn, khí hậu vẫn khắc nghiệt và cây trồng vẫn nghèo nàn như vậy, do tình trạng hạn hán xảy ra liên tục.

Ảnh: BBC

Những người trẻ tuổi có thể rời bỏ làng quê để tới các thành phố lân cận để kiếm sống, song những người già vẫn phải tiếp tục bám trụ và sống phụ thuộc vào trợ cấp của chính phủ.

Kiến trúc và di sản độc đáo của Makhunik được đánh giá là rất có tiềm năng về phát triển du lịch. Đó chính là hy vọng cho những người dân nơi đây.

Họ có thể hy vọng rằng một ngày nào đó những di sản độc đáo mà cha ông họ để lại sẽ tạo ra cơ hội việc làm và thu nhập. Để cuộc sống của người dân Makhunik có thể được nâng cao như chính chiều cao của họ vậy.