Thực phẩm giàu vitamin B1. Ảnh: livescience.com

Beriberi là một bệnh tê phù gây ra do sự thiếu hụt vitamin B1 (còn gọi là thiamin). Bệnh được phân làm hai loại: Tê phù ướt (wet Beriberi) và tê phù khô (dry Beriberi). Bệnh tê phù ướt có ảnh hưởng đến tim mạch và hệ tuần hoàn. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, tê phù ướt còn dẫn đến suy tim. Bệnh tê phù khô gây tổn thương các dây thần kinh và gây ra mất trương lực cơ và thậm chí gây liệt cơ. Bệnh Beriberi có thể gây đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị.

Nếu bạn ăn đủ và đa dạng các loại thực phẩm giàu thiamin như đậu, rau xanh, thịt và các loại hạt nguyên cám, nguy cơ mắc bệnh Beriberi là rất thấp. Ngày nay, bệnh này chủ yếu hay gặp ở những người nghiện rượu.

Nguyên nhân gây bệnh Beriberi - Những đối tượng có nguy cơ cao

Nguyên nhân chủ yếu gây bệnh Beriberi là chế độ dinh dưỡng thiếu hụt thiamin. Bệnh này phổ biến tại những khu vực mà người dân có thói quen ăn gạo xay xát quá kỹ, hoặc những loại gạo chỉ chứa khoảng 1/10 hàm lượng thiamin so với gạo trắng bình thường như gạo nâu.

Những nguyên nhân khác có thể gây thiếu hụt thiamin bao gồm:

- Những người nghiện rượu: Cơ thể những người này sẽ khó hấp thu và dự trữ thiamin.

- Mắc bệnh Beriberi do gen: Đây là trường hợp rất hiếm khi cơ thể không thể hấp thu thiamin từ thức ăn.

- Những phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú và những người mắc chứng cường giáp cần bổ sung tăng cường thiamin.

- Tiêu chảy kéo dài hoặc sử dụng các thuốc lợi tiểu cũng dẫn tới thiếu hụt thiamin.

- Những trẻ sơ sinh bú sữa công thức chứa hàm lượng thiamin thấp.

- Những bệnh nhân phải chạy thận cũng có nguy cơ cao mắc bệnh Beriberi do cơ thể thiếu hụt nguồn thiamin dự trữ.

Các triệu chứng của bệnh Beriberi

Triệu chứng của bệnh Beriberi phụ thuộc vào từng loại bệnh.

Với bệnh tê phù ướt:

- Khó thở khi tập luyện thể dục, thể thao;

- Khó thở khi thức dậy vào buổi sáng;

- Tim đập nhanh;

- Sưng ống quyển.

Với bệnh tê phù khô:

- Suy giảm trương lực cơ;

- Ngứa hoặc mất cảm giác ở bàn tay, bàn chân;

- Đau;

- Lú lẫn;

- Khó khăn khi nói;

- Nôn mửa;

- Mắt chuyển động không tự chủ;

- Tê liệt.

Trong những trường hợp nặng, bệnh Beriberi thường kết hợp với hội chứng Wernicke-Korsakoff. Bệnh não Wernicke và hội chứng Korsakoff là hai dạng tổn thương não bộ gây ra do sự thiếu hụt thiamin. Bệnh não Wernicke gây tổn thương một số vị trí trên não như vùng dưới đồi. Căn bệnh này có thể gây chứng lú lẫn, mất trí nhớ, mất phối hợp vận động cơ và các vấn đề về thị giác như mắt chuyển động nhanh và nhìn đôi. Hội chứng Korsakoff là hậu quả gây ra do các tổn thương vĩnh viễn tại một số vùng của não có chức năng lưu giữ ký ức. Người mắc hội chứng này thường bị mất trí nhớ, không có khả năng hình thành những ký ức mới và hay bị ảo giác.

Chẩn đoán bệnh Beriberi

Bác sĩ sẽ tiến hành một loạt các xét nghiệm để có thể chẩn đoán chính xác bạn có bị mắc bệnh Beriberi hay không. Xét nghiệm máu và nước tiểu giúp đo nồng độ vitamin B1 trong cơ thể, đặc biệt là xác định hoạt tính enzyme transketolase của hồng cầu. Nếu cơ thể không thể hấp thu thiamin, nồng độ thiamin trong máu sẽ thấp và trong nước tiểu sẽ cao.

Ngoài ra, bác sĩ cũng dựa vào những bài kiểm tra chức năng não bộ để xác định xem bệnh nhân có gặp phải tình trạng thiếu phối hợp vận động, khó khăn khi đi lại, mức độ rủ của mí mắt và phản xạ yếu hay không. Các giai đoạn muộn hơn, bệnh nhân mắc Beriberi sẽ bị mất trí nhớ, lú lẫn và tình trạng ảo tưởng.

Ngoài ra, các triệu chứng như tim đập nhanh, sưng ống quyển và khó thở đều là các dấu hiệu của bệnh Beriberi.

Điều trị bệnh Beriberi

Mặc dù các triệu chứng của bệnh này khá nghiêm trọng nhưng bệnh Beriberi hoàn toàn có thể trị khỏi dễ dàng được bằng viên uống bổ sung thiamin. Trong những trường hợp nặng, bệnh nhân có thể phải truyền thiamin tĩnh mạch. Các xét nghiệm thiamin trong máu sẽ giúp theo dõi khả năng hấp thụ thiamin của cơ thể.

Phòng bệnh Beriberi

Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh và cân bằng bao gồm những thực phẩm giàu thiamin là biện pháp phòng bệnh tốt nhất. Các thực phẩm giàu thiamin bao gồm:

- Rau xanh;

- Các loại cây họ đậu;

- Thịt;

- Cá;

- Các loại hạt nguyên cám;

- Các loại quả hạch;

- Các sản phẩm bơ sữa.

Nhiều sản phẩm ngũ cốc có bổ sung 100% nhu cầu thiamin khuyến nghị hàng ngày.

Phụ nữ có thai và cho con bú nên được kiểm tra tình trạng thiếu vitamin định kỳ. Các sản phẩm sữa công thức cho trẻ em nên được bổ sung đủ  nhu cầu thiamin của trẻ.

Hạn chế sử dụng các loại đồ uống có cồn cũng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Beriberi. Những đối tượng nghiện rượu cũng nên được kiểm tra tình trạng thiếu vitamin B1 thường xuyên.

Tiên lượng

Nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn. Các tổn thương trên thần kinh và tim mạch do bệnh Beriberi là có thể khắc phục được nếu được phát hiện trong giai đoạn sớm.

Nếu để bệnh tiến triển đến giai đoạn hội chứng Wernicke-Korsakoff, triển vọng điều trị sẽ thấp hơn. Mặc dù việc điều trị có thể kiểm soát các triệu chứng của bệnh não Wernicke, nhưng các tổn thương trên não do hội chứng Korsakoff thường là vĩnh viễn.

Duy trì một chế độ dinh dưỡng khỏe mạnh, cân bằng là yếu tố quan trọng để có một sức khỏe tốt, do vậy hãy thông báo cho bác sĩ biết nếu bạn nghi ngờ mình có những dấu hiệu của chứng thiếu hụt vitamin B1 hoặc trường hợp bạn cần những lời khuyên về chế độ dinh dưỡng của bản thân./.