Cảnh sát xét xe tìm ma túy trên đường từ bang Shan đi Mandalay - Ảnh: Myanmar Times

Thành phố Laukkai - thủ phủ đặc khu Kokang tọa lạc phía đông bang Shan (Myanmar), giáp tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Phần lớn cư dân là người dân tộc Hán. Nhân dân tệ vẫn được sử dụng phổ biến.

Ban đêm đường sá Laukkai vắng đến lạ. Mọi người ở trong nhà vì lệnh giới nghiêm có hiệu lực từ 9h tối đến 5h sáng. Nửa tiếng sau giờ giới nghiêm, cảnh sát bắt đầu tuần tra.

Chuyển đổi từ heroin sang đá

Tại Laukkai, dù có lệnh giới nghiêm nhưng các khách sạn có sòng bạc vẫn hoạt động nhộn nhịp. Người chơi chủ yếu là dân Trung Quốc. Cờ bạc hiện diện khắp nơi ở Laukkai chẳng khác gì . Ma túy lan tràn đến mức có thể mua dễ dàng.

Một nam thanh niên cùng đi với anh tài xế xe ôm đẩy cửa bước vào tiệm vi tính ở góc phố. Họ muốn mua Ah Thee, từ địa phương dùng để chỉ viên nén ma túy methamphetamine đóng nhãn WY.

Một cô gái trạc 20 tuổi hướng dẫn hai người đàn ông chạy xe loằng ngoằng trên phố vắng. Đến trước một con hẻm, hai người mua hàng đứng đợi. Cô gái vào hẻm một lúc rồi trở ra báo giá: "60 viên giá 80 nhân dân tệ. Còn hàng đá 20 tệ mỗi viên".

Phóng viên báo Myanmar Times đi thực tế ở Laukkai ghi nhận giá viên nén methamphetamine ở Laukkai rẻ rề, chỉ khoảng 400 kyat (khoảng 6.000 đồng Việt Nam), tức rẻ hơn ly trà đá ở Myanmar.

Bang Shan là một cạnh của khu vực cùng với miền Tây nước Lào và miền Bắc Thái Lan. Cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên Hiệp Quốc (UNODC) đánh giá Tam giác vàng hiện là đầu mối sản xuất ma túy tổng hợp lớn nhất thế giới.

Trong vùng Tam giác vàng, Myanmar được mệnh danh là "thủ phủ thế giới" và đầu não sản xuất ma túy đá của Myanmar chính là bang Shan.

Quá trình sản xuất ma túy ở bang Shan được chia làm ba giai đoạn chính. Từ thập niên 1950-1990, bang Shan là nguồn cung ứng thuốc phiện và heroin. 

Từ cuối thập niên 1990, sau khi bị Afghanistan qua mặt, bang Shan bắt đầu chuyển sang điều chế methamphetamine. Đến đầu thập niên 2010, bang Shan tập trung sản xuất methamphetamine dạng tinh thể (ma túy đá) để xuất khẩu. 

Hiện nay bang Shan đứng thứ hai thế giới về sản xuất heroin sau Afghanistan nhưng mặt hàng chủ lực là ma túy đá. Do sản xuất hàng loạt, giá một viên yaba (methamphetamine có độ tinh chế thấp trộn với bột cà phê) từ 5-15 USD vào năm 2014 đã rớt xuống chỉ còn khoảng 1 USD.

Ông Jeremy Douglas là người đấu tranh chống ma túy nhiều năm trong vùng Tam giác vàng. Với tư cách là đại diện khu vực của UNODC ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương, ông đã nhiều lần đến vùng núi bang Shan để giám sát các dự án. 

Điều khiến ông và các đồng nghiệp rùng mình chính là số lượng ma túy đá bị tịch thu ở bang Shan tăng vọt trong năm năm gần đây song giá cả vẫn giữ ổn định. Như vậy chứng tỏ số lượng ma túy đá bị tịch thu chỉ là phần nổi của tảng băng.

Msa túy đá có độ tinh khiết cao - Ảnh: USPost

3 địa bàn sản xuất ma túy đá

Đầu năm 2018, quân đội Myanmar phối hợp với cảnh sát bao vây một căn nhà hoang ở Kutkai (bang Shan), tịch thu 30 triệu viên yaba, 1.750kg ma túy đá, 500kg heroin và 200kg cà phê bột. Tổng giá trị ma túy lên đến 54 triệu USD. 

Một tháng sau, quân đội và cảnh sát tiếp tục đột kích hai xưởng điều chế ma túy đá, tịch thu số thiết bị trị giá 7 triệu USD cùng với số tiền chất ma túy và bao bì đủ để sản xuất 10 tấn ma túy.

Trong báo cáo với tiêu đề "Lửa và ma túy đá: Xung đột và ma túy ở bang Shan Myanmar" công bố hồi tháng 1-2019, Tổ chức Khủng hoảng quốc tế (tổ chức phi chính phủ quốc tế ở Bỉ) đã lấy ví dụ các vụ bố ráp nêu trên ở Kutkai để nhận định hai đặc điểm phản ánh thực tế sản xuất ma túy đá hiện nay ở bang Shan. 

Một là các địa điểm bị bố ráp không phải ở nơi hẻo lánh mà rất gần với tuyến đường bộ lớn nhất Myanmar nối liền biên giới Vân Nam (Trung Quốc). Khu vực này do lực lượng dân quân ủng hộ quân đội kiểm soát. 

Hai là các địa điểm bị bố ráp đều "vườn không nhà trống" khi quân đội ập vào. Ắt hẳn bọn sản xuất ma túy đã được đánh động trước rồi.

Theo Tổ chức Khủng hoảng quốc tế, tại bang Shan có ba địa bàn sản xuất ma túy đá công nghiệp. 

Địa bàn đầu tiên thuộc quyền kiểm soát của lực lượng dân quân ủng hộ quân đội. Họ bảo đảm an ninh, sẵn sàng trấn áp các nhóm nổi dậy chống chính phủ và phối hợp với quân đội trong một số chiến dịch. 

Địa bàn thứ hai do lực lượng biên phòng kiểm soát. Đây là các nhóm vũ trang thuộc nhiều sắc tộc được quân đội chấp thuận chuyển thành các đơn vị bán quân sự trong năm 2009-2010. 

Địa bàn thứ ba thuộc quyền kiểm soát của các nhóm vũ trang ở biên giới Trung Quốc và Thái Lan đã ký thỏa thuận ngừng bắn với quân đội.

250kg ma túy đá bị tịch thu tại cửa ngõ bang Shan ngày 25-10-2017 - Ảnh: Quân đội Myanmar

Kỳ tới: Ma túy đá quá cảnh Thái Lan

TTO - Bộ Công an phối hợp với Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng và công an nhiều tỉnh thành bắt giữ 11 đối tượng vận chuyển 300kg ma túy đá từ Lào qua cửa khẩu Bờ Y (Kon Tum) về TP.HCM.