Đảo Lý Sơn cũng là nơi xuất quân của thủy quân các triều đại phong kiến Việt Nam ra quần đảo Hoàng Sa bảo vệ chủ quyền của đất nước.

“Những ngư dân vùng cửa biển Sa Kỳ, cũng như dân Cù Lao Ré, tên gọi trước đây của đảo Lý Sơn đều rất giỏi nghề đi biển. Họ không chỉ đánh bắt cá ở vùng biển kế cận mà còn đến những vùng hải đảo xa xôi của lãnh thổ như Hoàng Sa, Trường Sa để khai thác hải sản.

Mỗi tấc đất trên đảo đều thấm đượm mồ hôi của những dân đảo kè đá, làm ruộng tỏi. Nhờ bám vào đất như bám vào biển để sống còn mà tình nghĩa người dân trên đảo suốt đời bền chặt.

Đá và sức người, từng ngày một đã làm nên lớp lớp kè đá ôm nhau giữ lấy từng tấc đất, giành từng mét đất xây lên những mái ấm gia đình.

Những tấm bản đồ cổ ghi rõ địa phận của đảo Lý Sơn và các đảo Hoàng Sa, Trường Sa thuộc lãnh thổ Việt Nam từ xưa đến nay và những thư tịch Hán Nôm còn lại như: Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn năm 1776, Đại Nam nhất thống chí do Quốc Tử Quán triều Nguyễn biên soạn… là những bằng chứng vô giá về nguồn gốc và lịch sử của các vùng hải đảo nước ta, được các nhà văn hóa, các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngoài nước xác nhận…

Giữ được mạch sống nghìn đời giữa tồn tại khắc nghiệt của đảo và bất thường của biển bởi con người luôn hướng về tổ tiên, nguồn cội, biết ơn những bậc tiền hiền đã để lại cho con cháu hôm nay một gia tài vô giá là quyền sống và làm chủ một vùng biển đảo thiêng liêng…

Đảo Lý Sơn, hòn đảo luôn phải đối đầu với sóng gió che chở cho dải đất miền Nam Trung bộ, những làng chài bé nhỏ, những ngôi nhà bé nhỏ như thách thức với biển khơi với một sức sống trường tồn của những người dân đảo.

Và trong tiềm thức của những người dân miền Nam Trung bộ, của nhân dân cả nước, những hải đảo, đảo Lý Sơn, Trường Sa, Hoàng Sa là máu thịt, là những vùng đất thiêng liêng của Tổ quốc”.

C.K. ghi