Máy bay E-2C của Hải quân Mỹ chuẩn bị cất cánh từ tàu sân bay USS Theodore Roosevelt khi tàu này hoạt động trên biển Philippines ngày 26-5 - Ảnh: US NAVY

Viết trên Twitter ngày 2-6, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin xác nhận Tổng thống Rodrigo Duterte đã quyết định đình chỉ tiến trình hủy thỏa thuận quân sự quan trọng với Mỹ. Thông báo được gởi đến Đại sứ quán Mỹ tại Manila ngày 1-6 đã nhận được sự hoan nghênh từ Washington.

"Chúng tôi hoan nghênh quyết định của chính phủ Philippines. Quan hệ đồng minh lâu dài giữa hai nước đem lại lợi ích cho cả hai. Mỹ sẽ tiếp tục hợp tác quốc phòng và an ninh với Philippines", Đại sứ quán Mỹ nhấn mạnh trong thông cáo ngày 2-6.

Tạp chí Asia Nikkei Review nhận định các diễn biến gần đây trên Biển Đông đã khiến Manila suy nghĩ lại và quyết định tiếp tục giữ chân lính Mỹ. Mới đây nhất, kế hoạch thiết lập vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc trên Biển Đông đã bị rò rỉ lên mạng.

Hồi tháng 4, Philippines đã gởi công hàm phản đối một tàu chiến Trung Quốc chĩa rađa điều khiển hỏa lực vào một tàu tuần tra của nước này.

Trước đó Manila đã lên tiếng tỏ rõ tình đoàn kết với Việt Nam sau vụ tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam. Việc Bắc Kinh điều tàu công vụ quấy rối hoạt động khai thác dầu khí của Malaysia cũng khiến Philippines lo lắng.

Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng (VFA) có hiệu lực năm 1999 là cơ sở pháp lý cho sự hiện diện luân phiên của hàng ngàn lính Mỹ tại Philippines sau khi nước này rút quân khỏi căn cứ Subic và Clark. Ít nhất 300 cuộc tập trận hằng năm giữa Mỹ và Philippines, trong đó có các cuộc tập trận ở Biển Đông, nằm trong khuôn khổ VFA.

Theo ngoại trưởng Philippines, việc đình chỉ tiến trình hủy VFA sẽ được kéo dài ít nhất 6 tháng. Hồi tháng 2, ông Locsin là một trong những người phản đối việc hủy thỏa thuận, nhấn mạnh VFA là công cụ hiệu quả để "răn đe" Trung Quốc trên Biển Đông và giúp Philippines hiện đại hóa quân đội.

Giới học giả khi đó cũng chỉ ra việc sự thiếu vắng của quân đội Mỹ trong giai đoạn từ 1991 đến 1998 đã bị Trung Quốc lợi dụng ra sao. Bắc Kinh đã xua quân chiếm bãi Vành Khăn và kiểm soát từ đó đến nay trước khi ngang nhiên cải tạo nó thành thực thể nhân tạo lớn nhất quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Quan hệ đồng minh Mỹ - Philippines vì sao rung lắc?

TTO - Cảm giác bị coi thường nhất trong số các đồng minh hiệp ước của Mỹ vẫn hiện diện trong suy nghĩ nhiều người Philippines, kể cả giới chính khách. Cựu thuộc địa của Mỹ không muốn tiếp tục bị khinh khi nữa.