Đoàn thanh niên phường Cẩm Phô, Hội An thu gom pin đã sử dụng để đổi cây cho người dân. Pin sau khi thu gom được chuyển cho Phòng Tài nguyên và môi trường của Hội An - Ảnh: T.TRUNG

Động thái tích cực này có thể giảm thiểu lượng rác thải đáng kể. Bởi với dân số trẻ của Việt Nam, mỗi năm lượng rác thải sinh ra từ nước uống đóng chai, sữa hay các loại nước ngọt, trái cây... đang ngày càng nhiều.

Triển vọng tái chế

Được biết, Tetra Pak là thành viên đầu tiên có những hành động thử nghiệm tái chế rác thải từ chính sản phẩm họ góp phần tạo ra cho Việt Nam. Từ năm 2011, nghiên cứu tách lớp nhôm và nilông bên trong hộp sữa rồi tái sử dụng thành tấm lợp mái đã được tiến hành. 

Theo đó, mỗi tháng nhà máy của Công ty giấy và bao bì Đồng Tiến (đối tác kỹ thuật của Tetra Pak Việt Nam) có thể tái chế 1.250 tấn vỏ hộp sữa nhưng lượng thu gom trong một tháng chỉ mới đủ làm nguyên liệu sản xuất trong hai ngày. 

Tháng 2-2019, Tetra Pak thông báo đã hoàn thành sản phẩm tái chế mới nhất từ vỏ hộp sữa giấy - tủ đồ cá nhân được làm từ 120.000 vỏ hộp.

Nhiều người như tôi đều cảm thấy khấp khởi hi vọng với những phát kiến mới mẻ góp phần xử lý lượng rác thải khổng lồ này, đồng thời tạo ra những sản phẩm có nhiều tính năng vượt trội. 

Ví như, theo nhà sản xuất, mái lợp làm từ vỏ hộp sữa (hoàn toàn 100% từ nhôm, nhựa) có nhiều ưu điểm so với các loại khác như độ bền cơ lý cao, đốt không cháy, xe chạy qua không bể vỡ, chịu được môi trường mang độ ẩm và nóng cao, độ cách nhiệt tốt vì tác dụng của nhôm có phản quang, khả năng cách âm hữu hiệu, ít bị lão hóa trong môi trường khắc nghiệt.

Chiếc tủ đựng đồ cá nhân (kích thước 1,200x2,175x0,525m) có tính năng nổi bật như kháng nước, chịu nhiệt cao, chống ẩm mốc, được tái chế từ khoảng 24.000 vỏ hộp sữa, giảm 120-150kg rác thải ra môi trường. 

Bao bì nhựa dẻo đã qua sử dụng như màng nhựa polyethylene có thể trở thành nguyên liệu xây dựng đường giao thông chắc chắn, bền vững hơn, lại còn có khả năng giảm khí thải nhà kính vì đã giảm một phần chất nhựa bitum cần có trong nhựa đường. 

Tháng 9 tới đây, chúng ta sẽ biết liệu kinh nghiệm xây 90km đường giao thông từ rác thải nhựa tại Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Hoa Kỳ của Công ty Dow Việt Nam có thành công qua 1km đường giao thông thử nghiệm tại Hải Phòng hay không. Nếu điều ấy khả dĩ, mỗi kilômet đường sẽ giúp xử lý gần 4 tấn bao bì nhựa dẻo.

Mong trách nhiệm của nhà sản xuất

Chúng tôi mong muốn các doanh nghiệp ngay từ khi bắt đầu tạo nên dòng sản phẩm đã phải nghĩ đến việc quy trình thu nhận lại vỏ/bao bì và tối ưu hóa việc tái chế chúng. 

Ví như trước đây các hãng bia, nước ngọt, nước khoáng địa phương cung ứng bằng chai thủy tinh sau khi khách hàng dùng xong sẽ hoàn trả chai, nhà máy sẽ sục rửa, khử trùng rồi lại sử dụng. Càng về sau, để phục vụ cho sự tiện lợi, chiều chuộng tâm lý của người dùng, các hãng chuyển hẳn sang loại bao bì khác như lon, chai nhựa…

Thiết nghĩ, trước đây người dân có thể gom lại để hoàn trả thì nay tại sao không? Khi nhà sản xuất cung cấp đầy đủ thông tin, nhiều người sẽ ủng hộ biện pháp này bởi việc phân loại rác đã dần trở nên quen thuộc với số đông, chỉ là họ chưa có động lực để thực hiện mọi lúc mọi nơi.

Ngoài ra, với các loại bao bì khó tái chế như nhựa dẻo, thành phần độc hại như pin, nhà sản xuất vẫn phải chịu trách nhiệm thu gom và xử lý nguồn rác thải do sản phẩm mà họ cung ứng tạo ra cho xã hội thay vì để mặc người dân loay hoay như hiện nay. 

Họ có thể tính toán đưa cả chi phí xử lý rác vào trong giá thành sản phẩm và thông tin rõ ràng cho người tiêu dùng. Nhiều nơi khác trên thế giới đã thực hiện điều này, và mỗi người dân cũng như mọi doanh nghiệp cần chịu trách nhiệm cho lượng rác mình mang đến cho hành tinh này.

Ví như rác thải điện tử, pin, bóng đèn huỳnh quang… hiện nay, chưa có công ty sản xuất các sản phẩm này lên tiếng chịu trách nhiệm thu gom và xử lý nguồn rác thải nguy hiểm đến nguồn nước, không khí và sức khỏe con người này. 

Phong trào gom pin đã qua sử dụng được tiến hành ở một số nơi, tuy nhiên chỉ dừng lại ở dấu mốc người dân tự gom lại ở phường, hội hay siêu thị. Quy trình tái chế hay xử lý ra sao không được đơn vị sản xuất nào đứng ra thông tin chính thống giúp người dân hiểu rõ lợi ích, mục đích… để đồng lòng thực hiện. 

Bóng đèn huỳnh quang thì còn khó khăn hơn cả pin vì chưa có nơi nào thu gom, công nhân vệ sinh chẳng có cách nào khác là trộn lẫn rác thải này với các nguồn khác.

TTO - Từ trào lưu thử thách dọn rác "khoe phây" nổi lên đầu tháng 3-2019 ở Đà Nẵng, đến nay phong trào này đã hình thành nên một nhóm mang tên "Dọn rác Sơn Trà" với hoạt động dọn rác vào mỗi chủ nhật hàng tuần đầy ấn tượng.