Hồ Duy Hải trong phiên tòa sơ thẩm của TAND tỉnh Long An - Ảnh: Tư liệu Tuổi Trẻ

Ở VN cũng có nhiều đối tượng được hoãn thi hành án tử hình, nhưng rất ít tử tội được hưởng đặc ân này vào giờ phút chót, nếu có thì ồn ào nhất là vụ xảy ra cách đây gần 20 năm, đó là Xiêng Phênh - người Lào, bị kết án tử hình về tội buôn bán ma túy.

Xiêng Phênh được hoãn thi hành án ngay trước mũi súng do khai báo về một nhân vật trong ngành công an tham gia cầm đầu đường dây vận chuyển ma túy từ Lào sang VN.

Có nghĩa là Xiêng Phênh lập công chuộc tội, không phải được tạm hoãn thi hành án bởi nghi ngờ oan sai như Hồ Duy Hải.

Kết cục về số phận của Hồ Duy Hải là chưa rõ ràng, còn không ít vấn đề chìm trong bóng tối phải được làm sáng tỏ trước khi đưa ra phán quyết cuối cùng.

Nhưng dẫu sao đi nữa thì việc tạm hoãn thi hành án đối với Hồ Duy Hải vẫn là việc rất đáng làm, được dư luận đánh giá là bước tiến tích cực. Điều này chứng tỏ rằng các cơ quan chức năng đã hành động đúng đắn, tránh được một sai lầm, nếu có, không bao giờ khắc phục được.

Nguyên tắc cao nhất của xét xử là đúng người, đúng tội. Nhưng trong xét xử cũng có nguyên tắc trước hết là phải tìm cách gỡ tội cho bị cáo, ngay cả khi có cảm nhận bị cáo có thể có tội mà chứng cứ yếu hoặc không phù hợp thì người thẩm phán vẫn phải xử lý theo hướng có lợi cho bị cáo.

Trong vụ án Hồ Duy Hải, liệu nguyên tắc nêu trên có được vận dụng một cách thấu đáo khi bộc lộ các vấn đề liên quan tới nghi vấn oan sai?

Điều đáng tiếc là trong vụ này cũng như một số vụ khác, việc giải quyết những tiếng kêu về sự oan khiên diễn ra rất chậm chạp, kéo dài nhiều năm, thậm chí phải có sự can thiệp của cơ quan cấp cao thì mới được xem xét nghiêm túc.

Cần phải nói, trong thực tế có những trường hợp kêu oan vô cớ, nhưng thực tế cũng chứng minh có không ít trường hợp kêu oan có căn cứ. Nếu không lắng nghe, không kiểm tra chặt chẽ sẽ dẫn tới những hậu quả khó lường.

Nhìn lại vụ án Hồ Duy Hải cho thấy tiếng kêu của gia đình kéo dài suốt sáu năm. Mẹ của tử tù phải đi lên đi xuống, ra Bắc rồi vào Nam, gõ cửa hết cơ quan nay tới cơ quan nọ.

Chứng cứ kêu oan trong tay của mẹ Hồ Duy Hải cũng rất đáng suy nghĩ, hoàn toàn không phải là thứ giấy tờ vô hồn, vô nghĩa.

Thế nhưng mọi việc vẫn hờ hững trôi qua hết năm này sang năm khác, mãi tới khi có văn bản của Văn phòng Chủ tịch nước yêu cầu tạm hoãn thi hành án thì tiếng kêu oan ấy mới được hồi đáp.

Chừng ấy năm, bao nhiêu là nước mắt, bao nhiêu là tiền của. Nếu được quan tâm, lắng nghe sớm hơn có lẽ người mẹ của Hồ Duy Hải đã bớt khổ đau hơn nhiều.