Tổng thống Mỹ Donald Trump trao đổi với cố vấn cấp cao Nhà Trắng Jared Kushner, cũng là con rể của ông - Ảnh: REUTERS

Đêm 21-12, tức trưa 22-12 theo giờ Việt Nam, người đứng đầu bộ phận quản lý ngân sách Nhà Trắng Mick Mulvaney ra chỉ đạo cho các cơ quan "thi hành kế hoạch đóng cửa chính phủ trật tự". Đây là kết quả của việc Quốc hội và Tổng thống Trump không thể chốt được kế hoạch chi tiêu trước hạn chót giữa đêm.

Lá bài tẩy Mexico

Bế tắc trong các cuộc đàm phán tại Quốc hội Mỹ xoay quanh câu chuyện về ngân sách cho việc xây tường biên giới Mỹ - Mexico, chính quyền Tổng thống Trump yêu cầu gói ngân sách 5,7 tỉ USD để chính phủ vận hành, trong đó có 5 tỉ dành cho bức tường nêu trên.

Tuy nhiên, phe Dân chủ trong Thượng viện tiếp tục phản đối kế hoạch chi cho bức tường, khẳng định nó sẽ không hiệu quả vì liên tục phải sửa chữa, khiến các thượng nghị sĩ Cộng hòa không đủ số phiếu thông qua dự luật ngân sách.

Chính quyền ông Trump cho rằng khu vực biên giới với Mexico đang khủng hoảng, bất chấp báo New York Times dẫn dữ liệu chính phủ cho thấy lượng người vượt biên bất hợp pháp vào Mỹ từ Mexico đang giảm. Năm 2000 có 71.000 - 220.000 người muốn vào Mỹ qua biên giới Mexico mỗi tháng, nhưng năm nay giảm còn 20.000 - 40.000 người/tháng.

Câu chuyện biên giới Mexico đã chia rẽ Quốc hội Mỹ suốt thời gian qua. Ông Trump, đặc biệt sau khi chứng kiến Đảng Cộng hòa mất quyền kiểm soát Hạ viện vào tay phe Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vừa qua, có vẻ càng muốn dùng chiêu "đóng cửa chính phủ" để đạt được điều mình muốn.

Chiến thuật của tổng thống

Sẽ không sai nếu nói đóng cửa chính phủ là một chiến thuật của ông Trump nhằm gây áp lực lên đảng Dân chủ. Đây là lần đầu tiên sau 40 năm mới có chuyện Chính phủ Mỹ phải đóng ba lần chỉ trong một năm.

Trên thực tế, chuyện đóng cửa chính phủ lâu nay không còn lạ lẫm. Nó xuất hiện khi Quốc hội Mỹ bế tắc trong việc đạt được một thỏa thuận dự chi ngân sách, nhưng dần dà có thể trở thành một đòn đổ lỗi hiệu quả. 

Lấy ví dụ khi người Mỹ bắt đầu vào mùa lễ hội Giáng sinh, Tết dương lịch, chuyện hàng loạt bộ ngành ngừng hoạt động, công nhân được cho nghỉ hoặc làm việc không công, các dịch vụ công tê liệt... thì đời sống người dân sẽ bị ảnh hưởng. Và khi đó, họ sẽ có xu hướng đổ lỗi cho bên nào là tác nhân khiến dự luật ngân sách không được thông qua.

Trang Vox ngày 22-12 lý giải một thực tế rằng cử tri Mỹ có xu hướng không thèm quan tâm, ít để ý hoặc sẽ không nhớ nổi ai từng khiến chính phủ đóng cửa. Vì vậy, lấy ví dụ ba lần đóng cửa năm 2018 cũng không tiềm ẩn nguy cơ tác động tới quyết định của người Mỹ ở cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.

Có điều nếu tính ngay thời điểm chính phủ đóng cửa thì phe nào bị cho gây ra điều này sẽ gặp áp lực. Đây có thể là lý do khiến Tổng thống Trump càng muốn khai thác chiêu bài ép phe Dân chủ nhận trách nhiệm. 

Trong đoạn video đăng trên Twitter sau khi các nghị sĩ rời bàn họp mà không thống nhất được ngân sách, ông Trump viết rõ: "Nếu người Dân chủ không bỏ phiếu, chính phủ sẽ đóng cửa dài hạn. Người dân không muốn một biên giới mở và đầy tội phạm".

Trong diễn biến khác, ông Trump cũng vô tình hay hữu ý đã sắm vai "nạn nhân" khi cố thực hiện lời hứa lúc tranh cử của mình là xây tường ngăn ở biên giới Mexico. Một cuộc vận động quyên góp xây dựng bức tường giữa tuần trước đã được các cựu binh Mỹ ở bang Florida lập ra với tên GoFundMe, đến nay đã thu về 13 triệu USD từ hơn 213.000 người tính tới trưa 21-12 (giờ Mỹ). Người vận động chiến dịch này, ông Brian Kolfage, nói: "Người Mỹ sẵn sàng bỏ tiền để cho các chính trị gia thấy đây là điều mà họ muốn".

Khẩu khí kiểu này rõ ràng đặt đảng Dân chủ vào vị trí bất lợi, vì nói theo kiểu đó chẳng khác nào các nghị sĩ Dân chủ vừa qua đối đầu với người dân.

TTO - Phó tổng thống Mỹ Mike Pence đã đưa ra đề xuất với chi tiêu ngân sách trong cuộc họp với người đứng đầu phe Dân chủ ở Thượng viện Chuck Schumer vào ngày 22-12. Tuy nhiên, đôi bên vẫn còn nhiều khác biệt.