Đoạn cao tốc Dầu Giây - Phan Thiết đang tiến hành thảm nhựa nóng - Ảnh: ĐỨC TRONG

Mừng là đã có chủ trương với mục tiêu đặt ra từ nay đến năm 2030 cả nước có khoảng 5.000km đường bộ cao tốc. Như vậy, chưa tới 10 năm phải hoàn thành khối lượng công việc gấp bốn lần so với 1.100km đường cao tốc đã làm trong 20 năm qua.

Dồn sức tháo rào cản

Nhiều dự án cao tốc đã hoàn thành, người dân phấn khởi nhưng so với nhu cầu còn thiếu rất nhiều. Tốc độ triển khai còn chậm. Cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận dài 51km mất 13 năm thực hiện, Bến Lức - Long Thành khởi công từ tháng 7-2014 đến nay vẫn còn dở dang và mới đây lại xin tiếp tục lùi thời gian hoàn thành đến cuối năm 2023.

Có những dự án đưa vào khai thác chưa bao lâu đã quá tải và đề xuất mở rộng. Cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận mỗi bên chỉ hai làn xe và thiếu làn dừng khẩn cấp. Những vùng kinh tế Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, Tây Nguyên vẫn còn thiếu cao tốc. Các tỉnh phía Nam mới có chưa tới 200km (gồm bốn tuyến). Tình trạng giao thông ùn tắc, kẹt xe trên các trục lộ chính và đường cao tốc kết nối các địa phương trở thành rào cản và ảnh hưởng đến giao thương, kêu gọi đầu tư phát triển.

Quốc hội thông qua, Chính phủ có nghị quyết thực hiện đầu tư và yêu cầu dồn sức nên đã khởi công trước ngày 30-6-2022 đối với cả ba dự án đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Biên Hòa - Vũng Tàu, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng. Ngoài các dự án này, người dân cũng kỳ vọng làm tiền đề cho các dự án cao tốc khác từ TP.HCM đi Bình Phước, Tây Ninh, TP.HCM - Tiền Giang - Bến Tre - Trà Vinh - Sóc Trăng, Hà Tiên (Kiên Giang) - Rạch Giá - Bạc Liêu, Hồng Ngự (Đồng Tháp) - Trà Vinh...

Đầu tư cho giao thông cần nguồn vốn lớn, nếu chỉ trông chờ vào ngân sách thì sẽ khó có đủ kinh phí để triển khai các dự án được xem là cấp bách. Nguồn vốn xã hội hóa, cụ thể là các doanh nghiệp, còn rất lớn, nếu được khai thác thì sẽ phát huy hiệu quả. Trong số 60 bộ hồ sơ dự sơ tuyển đấu thầu quốc tế đối với các dự án cao tốc Bắc - Nam, có đến 15 bộ hồ sơ của nhà đầu tư trong nước tham gia. Còn nhiều doanh nghiệp lớn trong nước có khả năng tài chính, nếu họ cùng tham gia thì không lo thiếu vốn làm cao tốc.

Đa dạng nguồn vốn, bồi thường nhanh

Luật PPP được kỳ vọng thu hút nguồn lực ngoài ngân sách phát triển hạ tầng, trong đó có các dự án cao tốc. Nhưng hạn mức vốn nhà nước tham gia không được phép quá 50% tổng mức đầu tư, còn lại nhà đầu tư phải huy động là khoản chi phí khá cao với các dự án lớn. Doanh thu dự án BOT so với phương án hoàn vốn, sau ba năm khai thác, nếu đạt dưới 70% thì Nhà nước không bù, lợi nhuận sau khi khai thác được thu lãi chỉ 5% (không cao hơn lãi ngân hàng) nên nhà đầu tư ngại rót vốn vào dự án.

Những gì liên quan chính sách chưa phù hợp thì cần điều chỉnh bổ sung để hiệu quả hơn. Nếu có thêm giải pháp khuyến khích và hạn chế rủi ro thì sẽ đẩy mạnh thu hút nhà đầu tư. Cần có giải pháp linh hoạt, đột phá, bảo lãnh doanh thu cho nhà đầu tư yên tâm rót vốn. Nhà nước có thể tổ chức thực hiện trước công tác giải phóng mặt bằng, bố trí trước phần vốn ngân sách tham gia dự án hoặc cùng thời điểm mà nhà đầu tư huy động vốn cho dự án cao tốc.

Luật PPP đã khai tử hình thức BT (đổi đất lấy hạ tầng), nhưng chính quyền và cơ quan chức năng vẫn có thể khai thác các quỹ đất mà nhất là đất công nơi các dự án cao tốc đi qua để tổ chức đấu giá theo quy định cũng là cách thức chuyển thành tiền tái đầu tư cho các dự án này.

Cần thông tin rộng rãi đến người dân về dự án, càng tạo sự đồng thuận cao thì dự án càng ít gặp phản ứng và giảm thiểu rủi ro cho các bên. Có thể áp dụng cơ chế quy trình đặc thù rút ngắn thời gian bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với dự án cao tốc có thu hồi đất và thực hiện trước bằng vốn ngân sách. Mức bồi thường phải theo sát thực tế thị trường cùng thời điểm.

Cuối năm nay, Việt Nam hoàn thành thêm 4 dự án cao tốc

TTO - Bộ Giao thông vận tải vừa phát động chiến dịch thi đua "120 ngày đêm thông xe kỹ thuật bốn dự án đường bộ cao tốc: Mai Sơn - quốc lộ 45, Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây".