Một quán nhậu vỉa hè đường Phạm Văn Đồng, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Giao dịch không hóa đơn, giấu doanh thu, kinh tế vỉa hè, mua bán qua mạng, cho vay nặng lãi, buôn lậu qua biên giới... là một trong những góc khuất của nền kinh tế tồn tại suốt thời gian qua.

Ẩn khắp mọi nơi

Kinh tế ngầm bên cạnh thế giới thực còn đang ẩn với quy mô ngày càng lớn trên thế giới ảo. 

Cứ đến Trung thu, chị Nguyệt, nhân viên một ngân hàng cổ phần tại TP.HCM, lại làm các loại bánh để bán qua Facebook. 

Ban đầu quy mô nhỏ, phục vụ chủ yếu là đồng nghiệp và bạn bè nhưng những năm gần đây khi phong trào bánh Trung thu nhà làm lên hương, số lượng hàng bán ra rất lớn. 

Chị huy động cả người nhà, thức đêm để làm ước tính mỗi ngày cho ra lò vài chục hộp, mỗi hộp giá từ 300.000 - 400.000 đồng. 

Mùa Trung thu kéo dài từ đầu tháng 7 âm lịch đến rằm tháng 8 ước tính doanh thu lên đến hàng trăm triệu. 

Không chỉ mùa Trung thu, mùa Tết và trong năm khi rảnh chị cũng kinh doanh dụng cụ nấu ăn, làm bánh hoặc đồ ăn để bán. Tuy rất đông khách nhưng chị không phải nộp thuế.

Chị Nguyệt chỉ là một ví dụ nhỏ trong khu vực kinh tế chưa được quan sát. Lướt trên các trang Facebook có thể thấy việc mua bán thông qua mạng xã hội như nấm mọc sau mưa, từ thực phẩm đến thuốc, máy móc. 

Nhưng việc quản lý doanh thu dẫn đến thu thuế người kinh doanh qua mạng vẫn là một bài toán khó. 

Nhất là gần đây người kinh doanh qua mạng đối phó bằng cách không ghi địa chỉ kinh doanh, chỉ giao hàng thu tiền mặt hoặc giao hàng - thu tiền qua bưu điện, hoặc nhờ các dịch vụ giao hàng, hoặc giao hàng - thu tiền.

Giao dịch quy mô lớn cũng ẩn

Không chỉ trên Facebook, trên các trang thương mại điện tử, việc mua bán cũng rất sôi động, tỉ lệ thành công rất cao. 

Bên cạnh những người kinh doanh không chuyên, chỉ thanh lý đồ, cũng có những người kinh doanh chuyên nghiệp hoặc có doanh thu cao.

Với các giao dịch lớn, như mua bán bất động sản, hiện nay nhiều công ty cũng có xu hướng giấu doanh thu. 

Anh Tùng (Phú Nhuận) kể trước đây anh có mua nền đất trong khu dân cư tại một quận trung tâm, thanh toán tiền theo tiến độ. 

Tuy nhiên khi anh đề nghị chuyển tiền vào tài khoản của công ty thì bên bán không đồng ý và cho biết chỉ nhận tiền mặt hoặc chuyển vào tài khoản một cá nhân khác trong công ty.

Bên cạnh đó, dù mua tận gốc nhưng trên hợp đồng mua bán công ty này lại lách thông qua việc bán nền cho một cá nhân khác trong công ty để cá nhân này bán lại cho anh. 

Mục đích là nhằm lách để có thể xuất hóa đơn cho anh chỉ bằng 1/3 giá bán thực. 

Hiện tượng nhiều doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp nhưng sử dụng hai sổ sách để giấu giếm bớt doanh thu với cơ quan quản lý cũng được xếp vào một dạng của kinh tế ngầm.

TTO - Tổng cục trưởng Tổng cục thống kê Nguyễn Bích Lâm cho biết đã trình Chính phủ dự thảo đề án Kinh tế ngầm trong đó có vấn đề có nên coi mại dâm là hợp pháp hay không.