Sinh viên khoa điện - điện tử hệ cao đẳng nghề một trường cao đẳng tại TP.HCM trong giờ thực hành - Ảnh: NHƯ HÙNG

Trao đổi với Tuổi Trẻ, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói:

- Tổ chức ILO trong chương trình việc làm bền vững đã khuyến cáo “Tất cả thanh niên nên được trang bị kỹ năng nghề nghiệp tốt để có việc làm tốt trong tương lai”.

Nghị quyết ĐH XII của Đảng tiếp tục đặt ba khâu đột phá chiến lược: xây dựng và hoàn thiện thể chế; phát triển hệ thống hạ tầng; tập trung phát triển, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực.

Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH xác định việc chăm lo bồi dưỡng, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực - nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao - là nhiệm vụ trọng tâm.

Đây là vấn đề vừa có tính cấp bách vừa mang tính chiến lược. Đó cũng là giải pháp căn cơ để nâng cao năng suất lao động, khắc phục già hóa dân số, đồng thời giải quyết những vấn đề có tính chất nóng bỏng của xã hội là thất nghiệp, thiếu việc làm, nhất là đối với giới trẻ.

Quyết liệt sáp nhập, giải thể

* Chọn giáo dục nghề nghiệp là lĩnh vực đột phá, bộ sẽ đặt trọng tâm ưu tiên vào việc gì để giải quyết những bất cập còn ngổn ngang trong lĩnh vực này?

- Năm 2018, bộ sẽ tập trung cao độ vào việc sắp xếp, rà soát quy hoạch mạng lưới theo hướng mở và linh hoạt, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động. Với những nghề, những địa bàn, những trường có chất lượng sẽ duy trì, phát triển.

Ngược lại những trường, trung tâm hoạt động không hiệu quả sẽ kiên quyết sắp xếp lại theo hướng các cơ sở này phải sáp nhập hoặc thậm chí giải thể.

* Ông có thể nói rõ hơn về chủ trương sắp xếp lại mạng lưới, nhất là việc sáp nhập, giải thể những trường không đảm bảo yêu cầu?

- Thực hiện nghị quyết trung ương 6, bộ sẽ thực hiện sắp xếp các trường trung cấp vào trường cao đẳng. Trước hết là những trường trung cấp có trên 50% số ngành, nghề đào tạo trùng với ngành nghề đào tạo của trường cao đẳng trên địa bàn cấp tỉnh, những trường không đủ điều kiện hoạt động tối thiểu theo quy định...

Về cơ bản, các tỉnh thành, nhất là các tỉnh vùng miền núi, sẽ thu gọn đầu mối, sáp nhập trường trung cấp vào trường cao đẳng.

Về lâu dài, sẽ quy hoạch tiến tới mỗi tỉnh này sẽ chỉ còn lại một cơ sở giáo dục nghề nghiệp quy mô lớn. Một trường cao đẳng có thể có nhiều trường trung cấp, nhiều trung tâm vệ tinh bên trong, đào tạo cả ba trình độ: từ cao đẳng, trung cấp đến sơ cấp.

Riêng với những trường cao đẳng, trung cấp hoạt động không hiệu quả, ba năm liên tiếp tính từ năm 2017 trở về trước tuyển sinh không đạt 50% chỉ tiêu sẽ bị giải thể.

Ngoài ra, tất cả các trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục hướng nghiệp và trung tâm dạy nghề sẽ được sáp nhập thành một cơ sở giáo dục dạy nghề trên địa bàn cấp huyện.

* Việc sử dụng những biện pháp mạnh này sẽ triển khai đồng loạt trên toàn hệ thống hay vẫn có sự cân nhắc phù hợp với những ngành đặc thù vốn rất cần Nhà nước hỗ trợ, thưa ông?

- Tất nhiên với sự sắp xếp này, Nhà nước sẽ dành tập trung đầu tư một số trường chất lượng cao và trường dành cho các nhóm đối tượng đặc thù.

Đẩy mạnh tự chủ

* Được biết, bộ đang đẩy mạnh giao quyền tự chủ cho các trường. Nhưng nhiều trường lo ngại nếu bị dồn vào thực hiện tự chủ sẽ bị cắt đầu tư và sẽ không thể thích ứng?

- Trong chiến lược đổi mới giáo dục nghề nghiệp, bộ xác định có ba nội dung trọng tâm là chuẩn hóa (đầu ra, đội ngũ...), tăng cường phối hợp nhà trường - doanh nghiệp và đẩy mạnh giao quyền tự chủ cho các trường.

Thực hiện tự chủ, các trường sẽ được chủ động quyết về bộ máy, lựa chọn giáo viên, giáo trình, chủ động liên kết đào tạo... Tuy nhiên, tự chủ không có nghĩa là khoán trắng hay cào bằng. Trường ở đô thị sôi động, có khả năng thu hút học sinh sẽ được giao quyền tự chủ nhiều hơn so với trường đóng ở địa bàn khó khăn.

Rồi với các ngành đặc thù như dạy múa, piano, có khi 2-3 trò/thầy hoặc một thầy - một trò thì làm sao đòi hỏi tự chủ ngay được mà Nhà nước phải có trách nhiệm hỗ trợ, đầu tư. Các ngành như hát chèo, tuồng... muốn duy trì truyền thống, Nhà nước cũng phải đầu tư.

Đây là xu hướng cần thực hiện quyết liệt nhưng phải có lộ trình, không phải hôm nay nói tự chủ là ngày mai các trường phải tự lo tất cả. Tùy từng điều kiện cụ thể, có trường tự chủ toàn phần, có trường tự chủ từng phần.

Các em học sinh lớp 9 tìm hiểu ngành nghề tại một trường trung cấp TP.HCM - Ảnh: QUANG PHƯƠNG

* Nhiều người vẫn bị ám ảnh bởi con số hàng trăm nghìn sinh viên sau tốt nghiệp không tìm được việc làm. Ông lý giải ra sao về con số không vui này?

- Sở dĩ có con số hơn 200.000 cử nhân tốt nghiệp rồi thất nghiệp và thiếu việc làm là vì chúng ta không có chiến lược đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, không dự báo được nhu cầu của thị trường lao động.

Ví dụ nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đã xác định sau năm 2020, giáo viên từ bậc mầm non cũng phải đạt trình độ đại học. Đáng lẽ phải dừng đào tạo cao đẳng, trung cấp sư phạm thì các trường vẫn tuyển sinh bình thường.

Chính phủ đã nhận ra điều này. Trong kỳ họp tháng 11 vừa qua, Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ ngành hoàn thiện chiến lược phát triển và sử dụng nhân lực Việt Nam đến năm 2025.

Phải xác định rõ cần bao nhiêu nhân lực cho ngành sư phạm, ngành y... rồi trong công nghiệp nặng cần bao nhiêu kỹ sư, nguồn cung cho xuất khẩu lao động thế nào.

Để làm được việc này, Bộ LĐ-TB&XH đã nhận trước Chính phủ nhiệm vụ đánh giá nhu cầu việc làm của người lao động, đặc biệt với học sinh, sinh viên, dự báo cung - cầu thị trường để định hướng cho giáo dục nghề nghiệp, định hướng về việc làm.