Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gặp gỡ và ăn tối thân mật với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Malaysia tối 20-11 - Ảnh: Q.Trung

Trong hai ngày 21 và 22-11 là một chuỗi hoạt động ngoại giao quan trọng với 10 phiên hội nghị cấp cao gồm phiên họp toàn thể ASEAN lần 27 và chín phiên cấp cao giữa ASEAN với các đối tác ngoài khối như ASEAN + 1, ASEAN +3, ASEAN + 6.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung, trưởng đoàn quan chức cấp cao ASEAN (SOM) của Việt Nam, cho biết như thường lệ, chương trình nghị sự của Hội nghị cấp cao ASEAN lần 27 sẽ bao gồm hai đề mục chính gồm định hướng phát triển của ASEAN trong thời gian tới và tình hình quốc tế và khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông.

Đã hoàn tất 97% mục tiêu kế hoạch

Dự kiến tại các hội nghị cấp cao này sẽ có khoảng 60 văn kiện, trong đó có ba văn kiện được ký kết, 20 văn kiện được thông qua và số còn lại là văn kiện được ghi nhận.

Ba văn kiện sẽ được ký kết bao gồm Công ước ASEAN về chống buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, tuyên bố Kuala Lumpur về hình thành cộng đồng ASEAN 2015 và tuyên bố Kuala Lumpur về tầm nhìn ASEAN 2025.

Trao đổi với nhóm báo chí Việt Nam bên lề hội nghị, Thứ trưởng Lê Hoài Trung cho biết ý nghĩa lớn nhất của hội nghị cấp cao lần này chính là thành lập cộng đồng chung ASEAN.

Ông cho biết đến nay ASEAN đã triển khai được khoảng 97% mục tiêu, biện pháp đề ra trong các kế hoạch tổng thể xây dựng cộng đồng ASEAN, trong đó trụ cột chính trị - an ninh đạt khoảng 100%, trụ cột kinh tế đạt hơn 90% và trụ cột văn hóa - xã hội đạt khoảng 100%.

Cũng tại hội nghị cấp cao lần này, ASEAN sẽ nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược với Mỹ và New Zealand. Trước đó ASEAN có quan hệ đối tác chiến lược với năm nước gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Úc.

Có thể thông qua tuyên bố hàng hải ở Đông Á

Trao đổi bên lề với báo chí Việt Nam chiều 20-11, Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh cho biết trong những năm gần đây, diễn biến tình hình Biển Đông rất đáng quan ngại, trong đó các hành động cơi nới, xây dựng các đảo nhân tạo đi ngược lại tinh thần và quy định của Tuyên bố ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC).

Điều đó càng thúc đẩy sự cấp thiết của việc thực hiện đầy đủ DOC cũng như sự cần thiết của việc sớm hoàn thành Bộ quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông (COC).

“Đối với khối ASEAN, COC sẽ là một bộ quy tắc có tính ràng buộc, đủ khả năng ngăn chặn và xử lý các tình huống, tình hình đang diễn ra trên Biển Đông, góp phần duy trì hòa bình, ổn định cho khu vực. Lập trường của ASEAN là quá trình tham vấn COC giữa ASEAN và Trung Quốc cần có khoảng thời gian cụ thể” - Tổng thư ký Lê Lương Minh nhấn mạnh.

Theo ông Lê Lương Minh, hiện nay ASEAN và Trung Quốc đã tiến hành một số vòng tham vấn chính thức quan chức các cấp và trong cuộc tham vấn gần đây nhất, ASEAN và Trung Quốc đã thỏa thuận trong đó hai bên sẽ bắt đầu tiến hành tham vấn tất cả các thành tố của COC, kể cả các thành tố có tính nhạy cảm cao.

Tuy nhiên, Tổng thư ký Lê Lương Minh thừa nhận hiện tại đang có một khoảng cách rất lớn giữa cam kết chính trị và diễn biến thực tế khi nói về tình hình đang diễn ra trên Biển Đông.

Tại cuộc họp báo ngày 20-11, Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Anifah Aman cho biết các ngoại trưởng ASEAN vẫn giữ nguyên quan điểm “cực kỳ quan ngại” với các diễn biến gần đây trên Biển Đông và tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông.

“Các bộ trưởng nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết của việc tăng cường thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC cũng như việc khẩn trương thành lập COC” - Bộ trưởng Ngoại giao Anifah Aman nói.

Trong khi đó, trả lời Tuổi Trẻ, Thứ trưởng Lê Hoài Trung cho biết tuyên bố về định hướng hoạt động cho cộng đồng ASEAN đến năm 2015 nêu rất rõ rằng để có được sự phát triển và hợp tác trong các lĩnh vực giữa các nước ASEAN cũng như các nước ASEAN và đối tác khác thì phải có điều kiện về hòa bình.

Theo ông Lê Hoài Trung, các giải pháp khả dĩ bao gồm tăng cường xây dựng lòng tin, phát huy những cơ chế hợp tác về cảnh sát biển các nước, lực lượng quốc phòng, vũ trang các nước, khía cạnh thứ hai là liên quan đến hòa bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông.

Thứ trưởng Lê Hoài Trung tiết lộ với Tuổi Trẻ rằng tại hội nghị cấp cao ASEAN lần này dự kiến có thể thông qua tuyên bố hợp tác hàng hải ở Đông Á, trong đó đề cập rất nhiều đến việc làm sao tăng cường an ninh và giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, chẳng hạn như thực hiện đầy đủ DOC, sớm tiến tới xây dựng COC và ghi nhận các báo cáo về tiến trình tham vấn DOC, COC giữa ASEAN và Trung Quốc.