Cô giáo Đỗ Lan Hương - hiệu trưởng Trường mầm non Nậm Ngà, huyện Mường Tè (Lai Châu) - đến trường trên “con đường khủng khiếp” từ huyện lỵ Mường Tè qua dốc Tà Tổng về đến Nậm Ngà mà bạn đọc đã từng biết đến qua bài viết “Gian nan này ai thấu thầy cô” trên báo Tuổi Trẻ - Ảnh: LÊ ĐỨC DỤC

Theo bà Đinh Thu Hiền - phó trưởng ban thực hiện chính sách BHXH (BHXH VN), mức hưởng lương hưu dựa trên mức đóng, mức đóng thấp thì mức hưởng thấp và không có cách nào can thiệp được.

3.200 người lương thấp hơn cô Lan

Dẫn trường hợp cô giáo mầm non Trương Thị Lan ở Hà Tĩnh, người vừa nhận mức lương hưu 1,3 triệu đồng (đúng bằng mức lương cơ sở) sau 37 năm công tác, bà Hiền cho biết trước 1-1-1995, các cô giáo mầm non như cô Lan không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. 

Thời gian truy đóng và đóng BHXH tính từ 1-1-1995 đến nay là 22 năm 8 tháng và mức đóng tính trên mức lương cơ sở, vì vậy khi cô Lan về hưu (do chưa đủ 25 năm đóng BHXH để nhận mức 75% lương bình quân), cô chỉ được nhận 69% và tính ra chưa được 1,3 triệu đồng/tháng lương hưu.

Theo bà Hiền, cách tính lương hưu cho cô Lan của BHXH Hà Tĩnh là hoàn toàn đúng. Và theo số liệu từ Trung tâm công nghệ thông tin - BHXH VN, hiện đang có trên 3.200 người có mức lương hưu dưới mức lương cơ sở (dưới 1,3 triệu/tháng và thấp hơn lương hưu của cô Lan).

"Đó là các cán bộ xã chuyên trách đóng BHXH trên nền lương cơ sở, có người đóng được 20 năm là nghỉ hưu và chỉ nhận 55-60% lương bình quân. Nhóm tham gia BHXH tự nguyện cũng có mức lương hưu thấp bởi có người đóng trên nền chuẩn nghèo hiện là 700.000 đồng, nên lương hưu cũng không bằng mức lương cơ sở" - bà Hiền cho biết.

Chênh lệch lương hưu trên cả nước - Đồ họa: TẤN ĐẠT

Nhóm lương hưu rất cao

Lương hưu bình quân ở VN hiện nay, theo ông Đỗ Ngọc Thọ - phó trưởng ban thực hiện chính sách BHXH, khoảng 4 triệu đồng/tháng. 

Trả lời Tuổi Trẻ về việc lương hưu như vậy có thấp, có đủ sống, đặc biệt là những người lương thấp như cô Lan, ông Thọ nói: "Tự bạn đánh giá, tôi không nêu quan điểm gì ở đây cả. Thật ra ở nông thôn vài trăm ngàn cũng là quý, nhưng có người nói lương đó không đủ ăn sáng".

Tuy nhiên, nhóm người làm việc trong lực lượng vũ trang và một số doanh nghiệp có mức đóng BHXH cao thì lương hưu lại rất cao. 

Bà Hiền cho biết người lãnh lương hưu cao nhất VN hiện nay là một cựu giám đốc công ty có vốn đầu tư nước ngoài tại TP.HCM, đã tham gia BHXH trong 23 năm 3 tháng (chỉ hơn tí chút so với cô Lan) nhưng đóng BHXH ở giai đoạn trước 2015 khoảng 18 triệu đồng/tháng. 

Vì vậy khi nghỉ hưu tháng 3-2015 ông này được nhận lương hưu mức 87 triệu đồng/tháng và hiện sau 2 lần điều chỉnh lương hưu, vị cựu giám đốc này nhận lương hưu trên 100 triệu đồng/tháng.

Mức lương của các sĩ quan quân đội và sĩ quan công an nghỉ hưu cũng đều rất cao, nhiều trường hợp cao hơn 2-5 lần so với lương hưu thông thường ở VN.

Sẽ "tăng chút ít"

Từ năm 2018, BHXH bắt đầu thu BHXH theo cách mới, không thu trên lương cơ bản và các khoản phụ cấp như hiện hành.

Theo đó, từ năm 2018 sẽ tính các khoản thu nhập bổ sung ổn định, chi thường kỳ hằng tháng và có ghi trong hợp đồng lao động vào mức thu nhập tính phí BHXH.

Một chuyên gia của BHXH VN cho rằng với việc tính phí theo cách mới thì phí BHXH có thể sẽ tăng chút ít, đặc biệt là phí BHXH của người lao động làm việc tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên nhóm lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018 sẽ bị thiệt thòi, do theo quy định áp dụng từ năm 2018 về thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu bằng 75% lương bình quân sẽ tăng thêm, như vậy lương hưu giữa người nghỉ hưu năm 2017 và 2018 sẽ chênh lệch nhiều dù số năm công tác và đóng BHXH không khác nhau nhiều.

Thông tin từ Trung tâm công nghệ thông tin BHXH VN, cơ quan này đang làm việc với một số ngân hàng để người lao động tham gia BHXH, bảo hiểm y tế có mã thẻ là có thể tra cứu, xác định xem họ đã đóng bao nhiêu bảo hiểm, lương hưu sau này sẽ dựa trên mức đóng đó, theo nguyên tắc "đóng bao nhiêu hưởng bấy nhiêu".

Minh bạch nguồn tài chính mà người lao động đã đóng quỹ bảo hiểm là yêu cầu đã được đặt ra từ lâu nay, nếu cơ quan bảo hiểm công khai được khoản thu và chi thì người lao động sẽ yên tâm hơn với lương hưu của mình.

Đại biểu Quốc hội Bùi Sỹ Lợi:

Không có nước nào lương về hưu như VN

Ông Bùi Sỹ Lợi - Ảnh: V.DŨNG

Trên thế giới không có đất nước nào mà lương về hưu lại vượt quá đến 75% tiền lương đóng BHXH như VN. Các nước cao nhất chỉ đến 50-60%. Nhưng tỉ lệ hưởng của ta cao mà số tuyệt đối lại thấp vì mức đóng quá thấp.

Người về hưu phải có mức sống tương đồng nhau, tối thiểu của người về hưu ít nhất phải bằng mức sống tối thiểu chung của xã hội. Còn ai trần cao hơn, đóng góp cao hơn thì hưởng nhiều hơn.

Ví dụ như tôi hưởng lương thứ trưởng, về hưu chỉ bằng lương trung tá, vì mức đóng BHXH của mình thấp hơn các ngành công an, quân đội. Những bất cập hiện nay cần được tính toán, điều chỉnh.

LÊ KIÊN ghi