Giảm tỉ lệ sở hữu để hạn chế thâu tóm

Báo cáo giải trình tiếp thu, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho hay theo dự thảo luật, tỉ lệ sở hữu cổ phần với cổ đông cá nhân được đề nghị giữ như hiện hành, tức 5%.

Tuy nhiên, giới hạn cho cổ đông là tổ chức giảm từ 15% xuống 10%; cổ đông và người có liên quan giảm từ 20% xuống 15%.

Cổ đông sáng lập phải giữ tối thiểu 50% vốn điều lệ của ngân hàng trong 5 năm từ ngày nhà băng được thành lập. Nhà đầu tư nước ngoài được mua cổ phần của ngân hàng. Chính phủ sẽ quy định mức sở hữu tối đa, điều kiện mua của nhà đầu tư ngoại.

Việc giảm tỉ lệ sở hữu cổ đông sẽ giúp tăng số lượng các cổ đông, tăng tính đại chúng cũng như đa dạng cơ cấu cổ đông của các tổ chức tín dụng. 

Điều này phù hợp với định hướng đề án cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu 2021-2025 để "hạn chế chi phối, thâu tóm, bảo đảm tính đại chúng của tổ chức tín dụng".

Nêu quan điểm, đại biểu Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi) cho rằng việc điều chỉnh như trên sẽ gián tiếp ảnh hưởng cổ đông hiện hữu, các nhà đầu tư chiến lược, nhà đầu tư tiềm năng. Đặc biệt là với các cổ đông hoạt động minh bạch, không có ý định thao túng hoạt động của ngân hàng.

Cần bổ sung hướng mở là tỉ lệ sở hữu cổ phần có thể được chấp thuận và điều chỉnh bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

“Việc giảm tỉ lệ này không có nhiều ý nghĩa để hạn chế sở hữu chéo. Vì có hay không tồn tại sở hữu chéo sẽ thông qua việc xác định người có liên quan là cổ đông. Khi cổ đông được xác định là người có liên quan và cổ đông sẽ mặc nhiên nằm trong giới hạn tỉ lệ sở hữu cổ phần theo quy định” - ông Hùng nói.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Cao Bằng) cũng băn khoăn khi cho rằng việc điều chỉnh tỉ lệ sở hữu này không có nhiều ý nghĩa để hạn chế sở hữu chéo.

Băn khoăn tính khả thi

"Điều này chỉ kiểm soát được về mặt hồ sơ. Việc khống chế tỉ lệ không quan trọng bằng việc giám sát thực thi quy định. Chưa kể còn tạo ra rào cản ngăn chặn dòng chảy vốn ngoại vào ngân hàng nội” - đại biểu An nêu.

Dẫn ra từ thực tế, đại biểu Lê An cho rằng những trường hợp sai phạm vừa qua cho thấy tỉ lệ sở hữu thực sự của những chủ thể này cao hơn nhiều so với quy định, thông qua công ty con, công ty liên kết và các cá nhân đứng tên. 

Do đó, việc sửa đổi là cần thiết, nhưng khống chế tỉ lệ sở hữu tại ngân hàng sẽ không đủ ngăn tái diễn vụ việc tương tự như SCB, theo đại biểu.

Phân tích thêm, bà An nói việc sở hữu chéo hay thao túng ngân hàng bản chất rất phức tạp. Nếu nhìn trên giấy tờ, nhiều cổ đông sở hữu tỉ lệ thấp hơn cho phép nhưng vẫn nắm quyền chi phối. 

Vì vậy bên cạnh việc siết tỉ lệ sở hữu với hiệu quả “còn khá mơ hồ”, cần phải xem xét quy định chặt chẽ về điều kiện, thủ tục cấp tín dụng với khách hàng liên quan cổ đông, có hệ thống giám sát chéo, thiết lập hệ thống khung pháp lý cụ thể trong lĩnh vực tài chính, làm rõ cơ cấu sở hữu, chủ sở hữu thực và trách nhiệm giải trình, xử lý nghiêm minh với trường hợp cố ý làm trái.

Đồng tình với ý kiến các đại biểu, ông Vũ Hồng Thanh cho rằng để ngăn chặn sở hữu chéo, một biện pháp là không đủ, mà cần nhiều giải pháp đồng bộ. Ví dụ quy định mở rộng người có liên quan có xử lý được hết tình trạng sở hữu chéo, chi phối hay thao túng tổ chức tín dụng hay không? 

"Như trường hợp SCB vừa qua, sở hữu cá nhân chỉ 5% nhưng nhờ người này, mượn danh người kia đứng tên. Vì vậy quy định trong luật không đủ, mà cả công tác tổ chức, triển khai thực hiện và phải giám sát tổ chức như đại biểu nói” - ông Thanh nêu.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nói về xử lý sở hữu chéo giữa các ngân hàng

Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, trên hồ sơ, sở hữu chéo giữa các ngân hàng đến nay đã được khắc phục, tuy nhiên nếu họ cố tình nhờ đứng tên thì tới nay vẫn chưa xử lý được.