Trong vòng 5 năm qua, gần 70% số vũ khí nhập khẩu bởi các thành viên châu Âu của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) có nguồn gốc từ Mỹ, theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI).

Châu Âu phụ thuộc lớn vào vũ khí Mỹ

Theo SIPRI, phản ứng trước chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine vào năm 2022, số vũ khí mà các nước châu Âu nhập trong giai đoạn 2020 - 2024 đã tăng gấp đôi so với 5 năm trước đó.

64% lượng vũ khí này đến từ Mỹ, tăng 12% so với con số 52% được ghi nhận trong giai đoạn 2015 - 2019.

Theo ông Mathew George, giám đốc Chương trình chuyển giao vũ khí của SIPRI, các quốc gia châu Âu vẫn đang tiếp tục mua vũ khí từ Washington, bất chấp những lời kêu gọi công khai "giảm phụ thuộc vào nhập khẩu vũ khí, củng cố ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu".

Không khó để nhận thấy châu Âu đang ngày càng phụ thuộc vào công nghiệp quốc phòng Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chiến sự Ukraine vẫn diễn biến căng thẳng và những lo ngại về tương lai quan hệ xuyên Đại Tây Dương ngày càng gia tăng.

Loay hoay giữa phụ thuộc và tự cường

Trước bối cảnh chính trị biến động, đặc biệt là sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump với những tuyên bố yêu cầu châu Âu phải tự chủ hơn trong phòng thủ, các quốc gia trong Liên minh châu Âu (EU) đang có những động thái nhằm giảm dần sự phụ thuộc vào Mỹ.

Tuần trước, lãnh đạo 27 nước EU đã thông qua kế hoạch tài trợ quốc phòng trị giá 150 tỉ euro, nhằm giúp chính phủ các nước đầu tư vào năng lực quân sự.

Hôm 9-3, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định bà muốn khoản vay này sẽ giúp giảm sự phụ thuộc của EU vào nguồn vũ khí bên ngoài, nhấm mạnh việc phát triển công nghệ quốc phòng và tạo việc làm tại châu Âu là điều "rất quan trọng".

Tuy nhiên khoản đầu tư này đã trở thành điểm nóng mới trong cuộc tranh cãi kéo dài suốt thời gian qua giữa Pháp và Đức về cách thức tái vũ trang châu Âu, cũng như xem xét có nên hợp tác với các nước bên ngoài khối hay không.

Với bà Ursula von der Leyen, điều quan trọng là cần phải "thông minh" và duy trì quan hệ tốt với Na Uy và Anh.

Các lãnh đạo ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu cũng kêu gọi đẩy mạnh sản xuất trong nước nhằm giảm rủi ro phụ thuộc vào Mỹ trong việc cung cấp vũ khí quan trọng, chẳng hạn như máy bay chiến đấu F-35, qua đó bảo đảm tính tự chủ chiến lược của EU.

Mặc dù châu Âu đang tìm cách giảm sự lệ thuộc vào vũ khí Mỹ, nhưng rõ ràng mối quan hệ quốc phòng giữa hai bên vẫn còn nhiều ràng buộc.

Theo ông Pieter Wezeman, nhà nghiên cứu cấp cao tại SIPRI, mối quan hệ quốc phòng giữa châu Âu và Mỹ có "gốc rễ sâu sắc", chỉ ra rằng các quốc gia NATO tại châu Âu vẫn đang đặt hàng gần 500 máy bay chiến đấu và nhiều loại vũ khí khác từ Mỹ.

Vào tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan Władysław Kosiniak-Kamysz cũng tuyên bố rằng: "Châu Âu cần đầu tư nhiều hơn vào an ninh để duy trì sự hiện diện của Mỹ tại khu vực, chứ không phải để thay thế họ".

Dù có nhiều động lực để phát triển nền công nghiệp quốc phòng nội khối, châu Âu vẫn còn một chặng đường dài phía trước nếu muốn giảm sự phụ thuộc vũ khí vào Mỹ.

Khi xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn và tình hình địa chính trị ngày càng phức tạp, châu Âu sẽ phải lựa chọn giữa việc duy trì quan hệ quốc phòng chặt chẽ với Mỹ để đảm bảo an ninh trước mắt, hay tăng cường sản xuất vũ khí trong khu vực để giảm phụ thuộc về lâu dài.

Nếu NATO không còn Mỹ...

Khi ông Trump không nhắc đến Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và đình chỉ viện trợ cho Ukraine, châu Âu đối mặt thách thức lớn: chuẩn bị cho kịch bản không có sự bảo đảm an ninh từ Mỹ.