Thực tế, các bài báo bị gỡ bỏ do các tác giả có những khiếm khuyết và cả sai phạm trong nghiên cứu, thậm chí vi phạm liêm chính khoa học. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng "việc gỡ bài báo khoa học là chuyện nhỏ".

Tác giả "lấy làm tiếc vì sự bất cẩn"

Ứng viên Nguyễn Thanh Tùng - trưởng phòng thí nghiệm trọng điểm ĐH Quốc gia TP.HCM, nghiên cứu cấu trúc vật liệu, giảng viên Trường ĐH Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM) - là thành viên chính nhóm nghiên cứu của GS.TS Phan Thanh Sơn Nam - người bị tố có nhiều bài báo gian lận số liệu và có bài đã bị tạp chí quốc tế gỡ bỏ (Tuổi Trẻ đã phản ánh).

Theo thông tin từ tạp chí, các tác giả liên hệ nói họ rất tiếc về sự bất cẩn này và xin lỗi vì bất kỳ phiền phức nào đã gây ra cho độc giả.

"Ông Nguyễn Thanh Tùng là tác giả liên hệ của bài báo bị gỡ mà vẫn được hội đồng giáo sư cơ sở thông qua hồ sơ xét chức danh phó giáo sư năm 2023 (nhưng sau đó bị loại ở Hội đồng Giáo sư nhà nước).

Vậy mà năm nay hội đồng giáo sư cơ sở lại tiếp tục thông qua hồ sơ ứng viên này", giảng viên phản ánh.

Một ứng viên khác là Hồ Hoàng Nhân - phó trưởng khoa, trưởng bộ môn bào chế - công nghiệp dược - hóa dược, khoa dược Trường ĐH Y - Dược (Đại học Huế) - có bài báo đăng trên tạp chí Tropical Journal of Pharmaceutical Research tháng 6-2023 cũng bị gỡ bỏ.

Bài báo bị phản ánh trùng lặp một bài khác đã được xuất bản trước đó (năm 2020) bằng tiếng Việt, trong đó một hình ảnh và một số văn bản trong bài đã lặp lại.

Ban biên tập đã điều tra và phát hiện nhóm tác giả bài báo (Hồ Hoàng Nhân, Nguyễn Văn Anh Tuấn, Hồ Nguyễn Anh Thư, Lê Thị Thanh Ngọc, Lê Hoàng Hảo) vi phạm liêm chính khoa học nên đã gỡ bỏ bài báo trên.

"Trong bản đăng ký xét công nhận đạt tiêu chuẩn phó giáo sư 2024, ông Hồ Hoàng Nhân không khai bài báo bị gỡ bỏ. Rõ ràng ông Nhân thiếu trung thực. Thật sự không hiểu vì sao hội đồng giáo sư cơ sở vẫn thông qua hồ sơ ứng viên vi phạm liêm chính này", có giảng viên bức xúc.

Nhà trường nói gì?

Theo PGS.TS Trần Thiên Phúc - phó hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM), ở hội đồng giáo sư cơ sở 2024, nhà trường có nhận được thông tin tố cáo ứng viên Nguyễn Thanh Tùng nên đã đưa ra buổi họp đầu tiên của toàn thể hội đồng. Buổi họp này có sự hiện diện của quan sát viên từ Hội đồng Giáo sư nhà nước.

"Sau ba lần rà soát các phản biện, hội đồng rà soát thêm một lần nữa hồ sơ của ứng viên Nguyễn Thanh Tùng. Bài báo bị gỡ được nhóm tác giả xin rút lại và ứng viên không đưa bài báo đó vào hồ sơ.

Vì vậy hội đồng đã quyết định cho ứng viên trình bày báo cáo tổng quan trước hội đồng để được đánh giá.

Kết luận này cũng được sự đồng thuận của quan sát viên từ Hội đồng Giáo sư nhà nước. Kết quả đạt yêu cầu và đề xuất các hội đồng cấp trên xem xét là kết luận chung của toàn thể hội đồng", ông Phúc cho biết thêm.

Theo PGS.TS Trần Văn Giang - Ban Khoa học công nghệ và Quan hệ quốc tế (Đại học Huế), hội đồng giáo sư cơ sở Đại học Huế cũng nhận được tố cáo ứng viên Hồ Hoàng Nhân. Ông Nhân đã chủ động làm việc với hội đồng để trình bày về việc bài báo bị gỡ bỏ và thừa nhận đây là lỗi sai sót do "thiếu kinh nghiệm".

"Ông Hồ Hoàng Nhân đã sử dụng một bức ảnh và một đoạn văn từng đăng trong bài báo xuất bản năm 2020 để sử dụng lại trong bài báo đăng năm 2023 mà không trích dẫn nguồn cụ thể, dù đó là nghiên cứu của chính ông ấy.

Ngay sau khi bài báo bị gỡ bỏ, ông Nhân đã gửi email giải trình để ban biên tập tạp chí hiểu rõ hơn về hành vi bị coi là vi phạm liêm chính khoa học.

Tuy nhiên bản thân tạp chí này không hiểu rõ nghĩa tiếng Việt nên không thể xác định được tỉ lệ trùng lặp của hai bài báo, nên họ quyết định gỡ bài báo này", ông Giang cho hay.

Báo động bài báo khoa học giả tràn lan

Kết quả sàng lọc khoảng 5.000 bài báo khoa học thần kinh phát hiện có tới 34% bài viết là bịa đặt hoặc đạo văn. Ở lĩnh vực y học, con số này là 24%.