"Đất nước muốn phát triển được, muốn dự án này, dự án kia thì tiền ở đâu? Còn lại 30% thì tiền đâu để quốc phòng, an ninh, xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội.

Trong khi các nước khác chi có hơn 40%. Ít nhất phải chi được trên 50% ngân sách để phục vụ cho phát triển, cho quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội... Nguyên về việc này, chúng ta so sánh thôi đã vô cùng sốt ruột", Tổng Bí thư nêu thêm.

Tổng Bí thư cũng lý giải thêm nguyên nhân khó tăng lương, vì tăng lương trong khi bộ máy "khổng lồ" sẽ dẫn đến chi ngân sách có thể lên đến 80 - 90%, không còn tiền để làm các hoạt động khác.

"Phải tiếp tục thực hiện tinh gọn bộ máy, giảm biên chế, giảm chi tiêu thường xuyên để dành nguồn lực đầu tư phát triển. Bộ máy cồng kềnh khó khăn lắm, kìm hãm sự phát triển", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Chậm tinh gọn bộ máy

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cho hay những đánh giá của Tổng Bí thư hoàn toàn đúng. Ông nói thực tế từ Đại hội XII, nghị quyết của trung ương đã đánh giá bộ máy nhà nước cồng kềnh, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả, phải sắp xếp, phải tinh gọn.

Nhiều nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ cũng đã nói. Song hiện nay, theo ông Huân, tất cả các công việc đều thực hiện khá chậm.

Trong đó, việc sáp nhập hiện mới thực hiện ở cấp xã, huyện, còn cấp tỉnh chưa thực hiện hay mới thực hiện sắp xếp ở một số vụ, cục, tổng cục của bộ ngành, còn trung ương chưa làm. Đồng thời, hiện tại việc sáp nhập mới chủ yếu dựa trên diện tích, dân số, kinh tế...

Nhưng theo ông Huân, chưa có một nghiên cứu nào bài bản, khoa học, đánh giá tác động kỹ về việc tại sao phải nhập, tại sao phải tách ở một địa phương và việc sáp nhập này sẽ có tác động thế nào.

Ông dẫn chứng trước đây đã có thời kỳ chúng ta từng tiến hành sáp nhập các địa phương cấp tỉnh vào còn 40 tỉnh/thành nhưng sau đó lại tách ra. Việc tách ra, nhập vào mỗi lần sẽ rất tốn kém về chi phí.

Trong thời điểm hiện nay, việc sáp nhập huyện, xã là rất cần thiết, nhằm tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế. Vừa qua đã có nghị quyết 35 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc này đã giúp giải quyết các khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh việc sáp nhập huyện xã.

Nhưng so với yêu cầu thực tế thì số lượng huyện, xã sáp nhập vẫn còn ít, chưa có tác động mạnh đến việc tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế.

Do vậy, cần có đánh giá tổng kết cụ thể hơn việc này và xây dựng một bộ tiêu chí rõ ràng. "Việc tổng kết, nghiên cứu sẽ giúp làm rõ, chỉ ra những nội dung nào còn khó khăn, vướng mắc gì cần khắc phục, xử lý.

Trường hợp thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì Chính phủ xử lý, nếu vượt quá thì báo cáo Quốc hội, cấp có thẩm quyền xem xét xử lý, tháo gỡ. Từ đó sẽ giúp làm nhanh hơn việc sáp nhập này, làm cho bộ máy tinh gọn, quản lý hiệu lực, hiệu quả hơn", ông Huân nói thêm.

Một vấn đề nữa, theo ông Huân, hiện nay nếu nhìn số lượng biên chế công chức của nước ta so với GDP, dân số là rất cao so với thế giới. Nhưng việc cần giảm ở đâu thì lại chưa chỉ rõ ra, từ đó có thể dẫn đến "giảm chỗ nọ lại phình chỗ kia và chỗ cần tăng lại giảm và chỗ cần giảm, báo cáo giảm nhưng thực chất lại tăng".

Theo ông Huân, chính vì tinh giản biên chế chưa đạt yêu cầu dẫn đến việc chi trả lương chiếm tỉ lệ rất lớn trong chi thường xuyên. "Chúng ta hô giảm quỹ lương nhưng lương cán bộ, công chức phải tăng để đảm bảo với xu thế, không khác biệt giữa khu vực công - tư.

Đây là vấn đề đặt ra và điều quan trọng nhất cần làm là phải tinh giản biên chế thực chất, với số lượng đáng kể, để quỹ lương giảm và lương phải tăng cho những người ở lại. Đồng thời, cũng phải cân đối lại để xem những nội dung chi thường xuyên nào đáng cắt phải cắt giảm", ông Huân nêu.

Tạo sự đồng bộ trong tinh giản biên chế

Cũng trao đổi với Tuổi Trẻ, một đại diện của Bộ Nội vụ đánh giá việc tinh giản biên chế thời gian qua ở cả trung ương và địa phương đã có nhiều kết quả đạt được. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn. Trong đó, nguyên nhân sâu xa chính là từ cơ chế tuyển dụng, sử dụng, quản lý không có nguyên tắc cạnh tranh, thải loại.

Để tinh giản được một người thì phải có hai năm không hoàn thành nhiệm vụ hay có hạn chế... Nhưng thực tế việc đánh giá trong một số cơ quan, đơn vị còn nể nang nhau, còn có biểu hiện ngại va chạm, nể nang, thiếu nhất quán trong quán triệt, chỉ đạo, tổ chức thực hiện...

Thời gian tới, để nâng cao hiệu quả tinh giản biên chế trong các cơ quan hành chính nhà nước, cần có sự nhận thức đúng về tinh giản biên chế để có bước đi, kế hoạch tinh giản biên chế phù hợp.

Cần tạo sự đồng bộ trong tinh giản biên chế với việc xác định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, sắp xếp hợp lý cơ cấu tổ chức của nền hành chính và cải cách thủ tục hành chính. Việc sắp xếp hợp lý về mặt tổ chức sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tinh giản biên chế.

Cần xây dựng cơ cấu cán bộ, công chức ở các cơ quan hành chính một cách chặt chẽ, gắn với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, khối lượng công việc, phạm vi, tính chất phức tạp của công việc, các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng đối với các vị trí việc làm.

Việc xây dựng được cơ cấu cán bộ, công chức phù hợp là cơ sở để xác định đúng đối tượng cần tinh giản, tránh mọi sự tùy tiện trong cắt giảm, tinh giản biên chế.

Cần đổi mới thực chất công tác đánh giá cán bộ, công chức, bảo đảm đánh giá đúng, khách quan, trung thực về kết quả thực thi nhiệm vụ của cán bộ, công chức, khắc phục tình trạng cào bằng, nể nang trong đánh giá. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu.

"Chưa có nước nào có đơn vị cấp huyện, xã lớn như Việt Nam"

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ việc sáp nhập đơn vị cấp huyện, xã là một chủ trương lớn, vấn đề khó, phức tạp, nhạy cảm.

Vừa qua, nhiều địa phương đã rất nỗ lực. Theo bộ trưởng, trong 54 địa phương nằm trong diện sáp nhập cấp huyện, xã, có 51 địa phương thực hiện, còn 3 địa phương do có những yếu tố không thể thực hiện được là Bình Phước, Điện Biên, Lai Châu.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành nghị quyết cho nhiều địa phương để thực hiện, còn lại một số địa phương đang tiếp tục thực hiện. Như vậy theo bà Trà, trong giai đoạn 2023 - 2025 sẽ sắp xếp 38 đơn vị cấp huyện, giảm 9 đơn vị; sẽ sắp xếp 1.176 đơn vị cấp xã, giảm 562 đơn vị.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ nêu rõ việc này sẽ giảm số lượng rất lớn về tổ chức hành chính và đơn vị sự nghiệp. Theo đó cũng giảm số lượng rất lớn cán bộ, công chức và đương nhiên sẽ dôi dư ra cán bộ, trụ sở.

Việc thực hiện sắp xếp kỳ này, bà Trà nhấn mạnh được thực hiện chặt chẽ hơn, phương án cụ thể để các địa phương sau 3 năm hoàn thành sắp xếp tài sản công dôi dư và sau 5 năm hoàn thành việc sắp xếp cán bộ, công chức viên chức dôi dư.

"Việc này đã được triển khai một cách rất chặt chẽ, chứ không như lần trước chúng ta làm", bà Trà nêu và nói một số địa phương làm rất tốt như Nam Định là tiên phong.

Tuy nhiên theo bà Trà, có nhiều địa phương chưa nỗ lực, ngại khó, ngại khổ, đưa vào các yêu cầu khó sắp xếp, chưa giải quyết được tồn đọng giai đoạn trước nên đẩy vào kỳ sau.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng thông tin thêm trên thế giới chưa có nước nào có đơn vị hành chính cấp huyện, xã "lớn, khủng khiếp như Việt Nam, kể cả đơn vị hành chính cấp tỉnh cũng vậy". Đồng thời chưa có đất nước nào mà chi thường xuyên cho tổ chức bộ máy và con người lớn như Việt Nam.

Nhắc lại tinh thần quyết tâm của Tổng Bí thư, Bộ trưởng Trà nhấn mạnh phải thực hiện đồng bộ trong cả hệ thống. Trong đó có cả hệ thống hành chính nhà nước, cả cơ quan Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị xã hội, các cơ quan Đảng, đặc biệt các đơn vị hành chính.

"Tinh thần sẵn sàng như vậy chứ không chỉ sắp xếp đơn vị cấp huyện, cấp xã. Cần nhìn nhận đầy đủ, đồng tình với phương án và cũng cố gắng khẩn trương nhất", Bộ trưởng Trà nói.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ đề nghị các đơn vị đồng tình chủ trương này và cố gắng khẩn trương cho kịp đại hội Đảng bộ các cấp và mong các địa phương còn lại chậm nhất đến 15-11 phải làm dứt điểm.

Số liệu mới nhất về tinh giản biên chế, giảm đơn vị sự nghiệp công lập

Đến ngày 31-12-2023 có 89.576 người được giải quyết tinh giản biên chế theo quy định ở các bộ, ngành, địa phương, trong đó 73.245 người nghỉ hưu trước tuổi.