Lực lượng chiến binh người Shiite bắn rocket nhằm vào vị trí của lực lượng IS ở ngoại ô al-Alam - Ảnh: Reuters

Cuộc khủng hoảng Syria từ đầu tháng này đã đưa cuộc tranh giành Syria giữa Nga và Mỹ sang một giai đoạn mới, với ưu thế đang ngả về phía Nga vốn bảo vệ chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Giờ đây không chỉ cứu được ông Assad, Nga còn khiến Iraq ngả nghiêng, muốn tham gia liên minh với Nga.

Tất cả dẫn đến tình hình căng thẳng giữa Iraq và Mỹ có thể nhận thấy qua một cuộc họp báo hôm 8-10 (giờ Mỹ). Một nhà báo cật vấn: “Quý vị có quan ngại mức độ hợp tác giữa Iraq và Nga không? Iraq vừa trong liên minh của Nga vừa trong liên minh của quý vị?”.

Người phát ngôn chính Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby đã lạnh lùng cảnh cáo Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi: “Iraq là một nước có chủ quyền... nên Iraq toàn quyền mở rộng quan hệ... Iraq từng có quan hệ quân sự, tình báo... từ trước kia với Nga, nay Iraq có muốn chia sẻ gì với Nga khi đang bị đe dọa trực tiếp là chuyện bình thường. Hợp tác quân sự cũng thế...

Song Iraq cần quản lý các quan hệ của mình” và nhấn mạnh: “Điều chúng tôi đang làm là chúng tôi tiếp tục hậu thuẫn Chính phủ Iraq chừng nào họ còn tiếp tục chiến đấu chống lại lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS)”.

Gần hai tuần sau, trong cuộc họp báo hằng ngày ở Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 22-10 kết thúc rạng sáng 23-10 (giờ VN), một nhà báo hỏi: “Quý vị có hài lòng với lập trường của Thủ tướng al-Abadi là... không cộng tác với liên minh của Nga?”, người phát ngôn Mark Toner trả lời:

“Đó là một quyết định của một nhà nước Iraq đầy chủ quyền... Chúng tôi cảm thấy chúng tôi có thể đóng một vai trò rất xây dựng và trợ giúp”. Từ cảnh cáo “Iraq cần quản lý các quan hệ của mình” hôm 8-10, nay khen ngợi là cả một thay đổi lớn với phía Thủ tướng al-Abadi.

Từ đâu có sự thay đổi 1800 như thế? Câu trả lời ngay trong câu hỏi của một nhà báo nữ: “Tướng Mỹ Joseph Dunford vừa từ Iraq về (hôm 20-10) và nói Chính phủ Iraq đã đảm bảo rằng họ sẽ không yêu cầu Nga hỗ trợ...?”.

Quyết định này của Thủ tướng al-Abadi được đưa ra sau khi tướng Dunford tuyên bố nếu Iraq mời Nga vào, Mỹ sẽ “chịu thôi, không giúp được nữa”!

Thủ tướng al-Abadi hiện cần được giúp trên hai bình diện: giúp tồn tại giữa các phe phái và giúp chống trả IS. Những hứa hẹn mới này là cần thiết vào lúc đã và đang nổ ra những tin đồn sắp đảo chính.

Tin đồn lan đến mức trong cuộc họp báo hôm 22-10, một nhà báo đã nêu câu hỏi: “Có những bài báo viết rằng cựu thủ tướng al-Maliki cùng cánh của ông ta đang gây áp lực nơi Thủ tướng al-Abadi buộc ông từ chức hoặc lật đổ ông. Ông có thấy các bài báo đó không?”.

Thế nhưng vấn đề đe dọa Thủ tướng al-Abadi không chỉ gồm có cựu thủ tướng al-Maliki - người đã rời chính trường năm ngoái vì bè phái tôn giáo và tham nhũng, mà còn có cả những phái Shiite vũ trang khác như Asa’ib Ahl Al-Haq và Kataib Hezbollah vốn thân Iran.

Tháng 8 vừa qua, báo Wall Street Journal cho biết phái Asa’ib Ahl Al-Haq đã yêu cầu Thủ tướng al-Abadi từ chức vì ông này không đánh đấm ra trò trước IS...

Thế nhưng khi được hỏi có biết những mối đe dọa đó hay không, người phát ngôn Toner trả lời gọn lỏn “không biết” và chỉ nhấn mạnh đến việc Thủ tướng al-Abadi hiện đang làm tốt công việc của mình, tức coi như ông này được bảo đảm yên vị.

Vấn đề ở Iraq là mạnh phái nào phái ấy lo giữ lãnh thổ riêng của mình chứ không tập hợp như một quân đội quốc gia thống nhất, nên IS cứ thế mà khai thác, nên càng dễ rơi vào sự tranh chấp của các “ông lớn”.