Bé gái Iraq ở trại tị nạn tại Arbil sau khi chạy trốn bạo lực từ thành phố Mosul bị lực lượng ISIL chiếm đóng - Ảnh: Reuters

Chỉ hơn hai năm sau khi quân đội Mỹ rút khỏi Iraq, nước này nay đang gần kề sự sụp đổ và có thể sắp biến dạng thành một nhà nước tôn giáo siêu độc đoán tương lai vô định... Ai chịu trách nhiệm cho sự tan rã này?

Trách nhiệm đưa Iraq rơi vào cảnh tan rã tất nhiên thuộc về Thủ tướng Nouri al-Maliki nắm quyền từ tháng 5-2006 và đang ở giai đoạn cuối của nhiệm kỳ hai. Người Iraq cáo buộc ông al-Maliki hành xử gia đình trị với con trai đứng đầu bộ máy an ninh và hai con rể trấn giữ văn phòng thủ tướng để xà xẻo tài nguyên đất nước.

Chưa hết, do hiến pháp Iraq không giới hạn số nhiệm kỳ có thể phục vụ, nên sau này khi quốc hội đề ra một dự thảo luật giới hạn ba nhiệm kỳ, Tòa án tối cao đã bác bỏ ngay giùm ông Maliki. Trong khi đó phái Sunni, vốn đã bùng nổ từ sau vụ hàng trăm ngôi đền thờ của mình bị đốt năm 2006, càng lồng lộn sau vụ chính khách cao cấp nhất của họ là ông Tariq al-Hashemi, dù gì cũng là phó tổng thống Iraq, bị kết án tử hình vắng mặt năm 2012, phải chạy sang Thổ Nhĩ Kỳ tá túc. Những “sơ sẩy” đó cùng với việc quân đội Mỹ rút hết vào tháng 12-2011 đã nhanh chóng làm lung lay Chính phủ Iraq.

Tuần báo Time số đề ngày 18-6 từng đóng đinh không chừa ai: “Thủ tướng Iraq Nouri al-Maliki phải chịu trách nhiệm lớn nhất về việc đất nước ông cứ sụp đổ quanh ông. Nhưng hai tổng thống Mỹ cũng có phần lỗi của họ: đầu tiên là ông George W. Bush vì đã tiến chiếm Iraq, và ông Barack Obama vì đã không tranh đấu đủ mạnh mẽ nhằm duy trì sự hiện diện của binh sĩ Mỹ trong giai đoạn sau năm 2011”.

Sau những lần tấn công của nghị sĩ John McCain đổ lỗi cho Tổng thống Obama, hôm 19-6 tờ US News & World Report đã đánh trả: “Cánh phải bảo thủ có vẻ quan tâm nhiều về cuộc chiến đổ lỗi hơn là phải làm gì bây giờ”. Đến đây, tờ báo này “định hướng” độc giả: “Ở Iraq, cuộc chiến giữa các phái Hồi giáo Shiite và Sunni đã diễn ra trong nhiều thế kỷ... Tiếp tục chiến đấu trong một khu vực mà chúng ta chẳng hề thật sự hiểu văn hóa, tôn giáo hay con người ở đó như thế nào, sẽ là ngu xuẩn nếu tin rằng gửi quân đội chúng ta vào trong cuộc chiến đó thì sẽ kết liễu bọn khủng bố và chủ nghĩa khủng bố”.

Quả là sáu năm qua, ông Obama vẫn không xong được công việc “đổ vỏ ốc Iraq” mà ông đã kịch liệt phản đối khi còn là nghị sĩ bang Illinois trong bài diễn văn (ngày 10-2-2002) đọc tại Chicago: “Khi chiến tranh Iraq thắng lợi, Mỹ sẽ phải chiếm đóng trong một thời gian vô hạn, tốn kém vô cùng và chịu những hậu quả vô biên... Sẽ chỉ thổi bùng lên lò lửa Trung Đông và cổ vũ những bức xúc tồi tệ nhất, chứ không phải là tốt đẹp nhất của thế giới Ả Rập, đồng thời làm tăng số tay chân của al-Qaeda”.

Ai đúng, ai sai? Ông Bush hay ông Obama? Cũng chỉ dân Iraq lãnh đủ! Còn thân phận ông al-Maliki, qua những tin như của Wall Street Journal (ngày 19-6-2014) viết là “Chính quyền Obama đang ra tín hiệu rằng họ muốn một chính phủ mới ở Iraq không có Thủ tướng Nouri al-Maliki”, chẳng là gì so với số phận đất nước và dân chúng Iraq.