Công bố thiên tai xâm nhập mặn

Tại cuộc họp bất thường với các sở ngành, đơn vị liên quan để đưa ra các giải pháp đối phó với hệ lụy từ thực trạng xâm nhập mặn vừa qua, ông Nguyễn Hữu Lập, phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, đã công bố thiên tai xâm nhập mặn cấp độ 2 - cấp độ cao nhất.

Ông Lập yêu cầu hoạt động của mọi sở ngành, đơn vị và người dân đều phải tuân thủ theo Luật phòng chống thiên tai. Đồng thời các địa phương phải thực hiện nghiêm túc và chính xác công tác thống kê thiệt hại.

Ông Lập cũng đưa ra các giải pháp yêu cầu các cơ quan chức năng và các địa phương cần khẩn trương gia cố đê bao, điều tiết một cách có hiệu quả các cống... để giảm thiểu độ mặn trong nước cho sinh hoạt, sản xuất của người dân, cũng như để bảo vệ môi trường cho người dân.

“Yêu cầu nhanh chóng hoàn thành các công trình thủy lợi để phục vụ nước sinh hoạt cho các khu vực trọng yếu của tỉnh như TP Bến Tre, huyện Châu Thành” - ông Lập chỉ đạo.

Không thể chạy mãi theo thành tích năng suất lúa

Ông Lê Xuân Hiền - phó giám đốc Trung tâm Khí tượng thủy văn Kiên Giang - cho biết ghi nhận tại Kiên Giang cho thấy mức độ xâm nhập mặn đã tăng liên tục từ năm 2013 tới nay.

“Từ năm 2014, Thái Lan đã khuyến khích nông dân chuyển đổi từ trồng lúa sang các loại cây trồng ít dùng nước do nguồn nước ngọt ngày càng khan hiếm.

Trong khi đó, Việt Nam dường như vẫn cố chạy theo chỉ tiêu xuống giống và năng suất thu hoạch cho bằng được. Theo tôi, đã đến lúc ta nên nghiên cứu cách làm của Thái Lan, không thể cứ chạy mãi theo thành tích năng suất lúa” - ông Hiền đề xuất.

Gợi ý giải pháp chống nhiễm mặn cho đất

Các ý kiến chuyên gia về vấn đề chống nhiễm mặn cho đất dưới đây được khai thác từ trang Researchgate.net, cổng thông tin khoa học do hai tiến sĩ vật lý là Ijad Madisch, Sören Hofmayer và nhà khoa học máy tính Horst Fickenscher thành lập năm 2008 với hơn 8 triệu thành viên, phần đông là các chuyên gia khoa học ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

Tiến sĩ môi trường, khoa học đất đai Vasily Ubugunov thuộc Viện tổng hợp và sinh học thực nghiệm tại Ulan-Ude, Nga cho rằng cách rửa mặn tốt nhất cho đất là trồng những loại cây có khả năng khử mặn. Tuy nhiên, cần lựa chọn giống cây chịu mặn phù hợp. Điều này phụ thuộc vào các điều kiện thổ nhưỡng cũng như đặc trưng nhiễm mặn.

Trồng cây khử mặn cho đất được đánh giá là phương pháp rẻ tiền nhất hiện nay, cộng thêm ưu điểm là không làm mất độ phì nhiêu của đất.

Ngoài ra còn một số phương pháp khác để cải thiện tính chất hóa học của đất như bón cho đất các hóa chất có khả năng ức chế độ mặn. Tuy nhiên, những cách này không loại bỏ được muối, đôi khi còn làm phát sinh thêm các chất ô nhiễm khác trong quá trình xử lý.

Tiến sĩ về khoa học môi trường và kỹ thuật nông nghiệp J. Beltrão của Đại học Algarve ở Faro, Bồ Đào Nha cho rằng các kỹ thuật chống tình trạng xâm nhập mặn của đất có thể được đặc trưng hóa theo bốn thế hệ: 1/ Tình trạng nhiễm mặn vùng rễ do thẩm thấu đất, lúc này tình trạng nhiễm mặn có thể quan sát được; 2/ Sử dụng hệ thống tưới tiêu dưới bề mặt giúp giảm bớt độ mặn nhưng lại có thể dẫn tới nguy cơ nguồn nước ngầm bị nhiễm mặn do mưa tự nhiên hoặc do quá trình thẩm thấu tự nhiên; 3/ Bón thêm chất hóa học tăng độ chịu mặn, nhưng cũng làm tăng độ nhạy cảm cho đất và tăng nguy cơ bạc màu đất vì các chất độc hại như nitrate; 4/ Sử dụng các loài cây chịu mặn, kỹ thuật này sẽ hữu ích cho cây nhưng lại không giải quyết được vấn đề nhiễm mặn của đất hay nước ngầm.

Tiến sĩ J. Beltrão cho rằng cách hiệu quả nhất để kiểm soát tình trạng nhiễm mặn đất và duy trì môi trường canh tác ổn định phải thông qua việc sử dụng những kỹ thuật sạch và an toàn với môi trường. Ông J. Beltrão chỉ ra các bước: 1/ Sử dụng các loại cây trồng có khả năng loại bỏ muối (các ion); 2/ Sử dụng các giống cây có khả năng chịu hạn vì càng dùng ít nước càng giảm thiểu nguy cơ nhiễm mặn; 3/ Giảm bớt độ mặn bằng cách áp dụng phương pháp điều chỉnh lượng nước tưới thiếu hụt (một kỹ thuật tưới nước tiết kiệm cho cây); 4/ Sử dụng các mức nước đủ tối thiểu cần thiết trong quá trình canh tác.

Tán đồng với giải pháp dùng cây trồng khử mặn, tiến sĩ địa hóa học, quản lý nước và thủy lợi Claude Hammecker của Viện nghiên cứu phát triển ở Marseille, Pháp lưu ý thêm về khả năng muối sẽ tập trung trong cây hoặc sẽ kết tinh lại trên lá. Do đó theo ông, nếu cây trồng không được đưa khỏi vùng đất canh tác bị nhiễm mặn, rốt cuộc muối sẽ lại thẩm thấu ngược vào đất sau khi trời mưa.

Tiến sĩ Claude Hammecker cho rằng cách tốt nhất để loại bỏ muối ở vùng rễ cây vẫn là hệ thống kênh mương rửa mặn. Tùy theo điều kiện đất đai và loại rau màu trồng cấy, tùy theo độ sẵn có của nguồn nước tại địa phương, hệ thống kênh mương rửa mặn có thể hoạt động theo chiều dọc hay theo chiều ngang so với bề mặt đất canh tác.

D.KIM THOA