Chiều 3-1, phiên tòa xét xử 38 bị cáo trong vụ Việt Á bắt đầu chuyển sang phần thẩm vấn, sau khi dành hơn 7 tiếng để làm thủ tục và đại diện viện kiểm sát công bố cáo trạng.

Hội đồng xét xử cho cách ly cựu bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, bị cáo Nguyễn Huỳnh (cựu thư ký của ông Long), Trịnh Thanh Hùng (cựu vụ phó thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ) cùng cựu cán bộ Văn phòng Chính phủ Nguyễn Văn Trịnh (cựu trợ lý của nguyên phó thủ tướng).

Tòa thẩm vấn bị cáo Phan Quốc Việt (tổng giám đốc Công ty Việt Á) đầu tiên. 

Nhiều câu chủ tọa hỏi, Việt trả lời "không nhớ" vì mang tiền đi cảm ơn quá nhiều lần. Mỗi lần trả lời không nhớ Việt lại cười xòa thành tiếng. 

Một từ mà tổng giám đốc Việt Á dùng để trả lời xuyên suốt các câu hỏi về mục đích đưa tiền hối lộ các cựu quan chức là vì "muốn chia sẻ", vì "cảm kích" sự giúp đỡ của những người này trong hành trình nghiên cứu, cấp phép và bán kit test.

Sự ra đời của kit test Việt Á

Khai tại tòa, Phan Quốc Việt cho biết Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á được thành lập từ năm 2007 tại TP.HCM, ngành nghề kinh doanh chính là buôn bán máy móc, phụ tùng, sản xuất hóa chất cơ bản. Bị cáo còn mở và điều hành hàng chục công ty khác.

"Cơ duyên" để Việt Á được tham gia đề tài nghiên cứu kit test phòng chống dịch COVID-19, theo lời khai của Việt là cuối tháng 1-2020 được ông Hùng gọi điện thoại đề nghị.

Việt quen biết Hùng từ trước đó khi cùng với Học viện Quân y hợp tác làm một đề tài khác cũng do Bộ Khoa học và Công nghệ giao. 

"Lúc đó Hùng thuyết phục Việt Á tham gia vì điều kiện dịch bệnh khá là cấp bách và chỉ Việt Á có điều kiện được Bộ Y tế cấp phép", Việt khai.

Theo bị cáo Việt, Học viện Quân y chuyển cho Việt Á một số tài liệu, quy trình sản xuất kit, dựa trên đó công ty này đưa thêm các bước "tối ưu" để sản xuất ra kit xét nghiệm. 

Sau khi có kết quả, Việt Á mang bộ kit ra Hà Nội để cùng với Học viện Quân y chạy thử song song với bộ sinh phẩm do đơn vị này nghiên cứu.

Kết quả xác định bộ kit do Công ty Việt Á có hiệu quả tốt hơn. Từ đó các bị cáo Hùng, Việt và cựu thượng tá Hồ Anh Sơn thống nhất sử dụng bộ kit do Công ty Việt Á cung cấp để nghiệm thu giai đoạn 1, thay vì sử dụng kết quả nghiên cứu từ đề tài.

Mượn tiền bạn bè cả triệu USD để đi hối lộ?

Để bộ kit test được cấp phép tạm thời và chính thức, tổng giám đốc Việt Á đã nhờ bị cáo Hùng, Trịnh tác động cựu lãnh đạo Bộ Y tế. Quá trình đưa kit test Việt Á vào lưu hành và bán ở các địa phương, Việt đã dùng số tiền lớn hối lộ nhiều cựu quan chức.

Theo lời khai của Việt, người đầu tiên ông chủ Việt Á chi tiền "lót tay" là cựu vụ phó Trịnh Thanh Hùng với tổng số tiền 350.000 USD.

Về lý do phải chi tiền cho cựu vụ phó Bộ Khoa học và Công nghệ, Việt khai khi đó nhận thức "đây chỉ là sự chia sẻ".

"Bị cáo Hùng lúc đó rất trách nhiệm. Thời gian đầu để được cấp phép tạm thời, Hùng làm việc rất trách nhiệm. Có những hôm 3-4 giờ sáng anh Hùng vẫn dí bị cáo làm để kịp nghiên cứu kit test. Bị cáo rất cảm kích nên khi có lợi nhuận chỉ muốn chia sẻ với Hùng", Việt khai và cho biết khoản tiền trên chi cho cựu vụ phó sau khi kit test được cấp phép lưu hành.

Tiếp tục khai, tổng giám đốc Việt Á cho biết chi 200.000 USD để cảm ơn sự giúp đỡ của ông Nguyễn Văn Trịnh. Số tiền này được Việt đưa cho Trịnh làm 2 lần.

"Tại sao bị cáo phải đưa tiền cho Trịnh?", chủ tọa truy.

"Ban đầu bị cáo không có thỏa thuận nhưng Trịnh rất nhiệt tình giúp đỡ. Bị cáo nhờ Trịnh tác động để kit test Việt Á được cấp phép nhanh. Trên tinh thần Á Đông, bị cáo đưa số tiền đó với suy nghĩ chia sẻ lẫn nhau", Việt khai.

Về mối quan hệ với cựu thư ký của cựu bộ trưởng Bộ Y tế, Việt khai "bị cáo chơi với Huỳnh rất thân, gần như là anh em". Do đó Huỳnh chia sẻ với Việt "một số vấn đề tài chính" để ông Long giải quyết công việc.

Việt khai không nhớ chính xác, chỉ nhớ tổng số tiền đã đưa cho Huỳnh để chuyển cho ông Long là hơn 2 triệu USD và 4 tỉ.

Việt khai khi đó Huỳnh chỉ yêu cầu "sếp có một số việc cần hỗ trợ, bị cáo có khả năng bao nhiêu thì hỗ trợ".

Tuy nhiên, chủ tọa nhắc lại lời khai tại cơ quan điều tra, trong lần đầu tiên Huỳnh nói với Việt cựu bộ trưởng cần số tiền 1 triệu USD.

"Bị cáo không nhớ chính xác nhưng khi chủ tọa nhắc lại thì bị cáo nhớ là đúng như thế", Việt khai rồi cười.

Về nguồn gốc số tiền mang đi hối lộ, tổng giám đốc Việt Á khai phải vay mượn bạn bè vì khi đó bán kit test chưa được thanh toán, chưa có nguồn thu.

"Bị cáo mượn bạn bè tiền Việt rồi mang đổi ra tiền đô. Hầu hết tiền được mang từ Sài Gòn ra Hà Nội bằng cách đi máy bay. Ngày đó máy bay vẫn được đi, chỉ hiếm thôi nhưng bị cáo không bao giờ đi bằng đường bộ", Việt khai đến đây rồi lại cười.

Phan Quốc Việt, tổng giám đốc Công ty Việt Á lãnh 25 năm tù

Tổng giám đốc Công ty Việt Á Phan Quốc Việt bị tòa tuyên phạt 25 năm tù với cáo buộc thông đồng, "lót tay" hàng tỉ đồng cho các bị cáo thuộc Học viện Quân y để được cấp phép, sản xuất kit xét nghiệm COVID-19.