Các nước phát triển đường sắt tốc độ cao ra sao?

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, nhiều quốc gia đều có chương trình phát triển quốc gia về nguồn nhân lực, công nghiệp đường sắt để sẵn sàng cho việc đầu tư, phát triển.

Trong đó, căn cứ quan trọng để lựa chọn mức độ phát triển công nghiệp đường sắt là quy mô thị trường và trình độ phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ như luyện kim, cơ khí chế tạo, tự động hóa...

Về công nghệ, Nhật Bản, Pháp, Đức, Ý tự phát triển, làm chủ hoàn toàn. Còn Trung Quốc, Hàn Quốc, Tây Ban Nha nhận chuyển giao và tiến tới làm chủ. Kinh nghiệm tại Trung Quốc cho thấy họ mua tất cả các công nghệ đường sắt tốc độ cao trên thế giới để ứng dụng và tự phát triển thành công nghệ của mình.

Để tiếp nhận, làm chủ và phát triển công nghệ, Trung Quốc đã huy động một lực lượng nhân lực khổng lồ lên tới 25 trường đại học, 11 viện nghiên cứu và 51 trung tâm nghiên cứu kỹ thuật (khoảng 68 viện sĩ, 500 giáo sư và hơn 10.000 kỹ sư).

Hàn Quốc tiếp nhận công nghệ từ Pháp và sau đó thành lập một cơ quan nghiên cứu bao gồm các trường ĐH và các công ty tư nhân để nghiên cứu, phát triển các loại tàu cao tốc. Còn Tây Ban Nha sử dụng công nghệ nước ngoài. Sau 10 năm, nước này đã làm chủ công nghệ đường sắt tốc độ cao và đến nay đã xuất khẩu, chuyển giao sang nhiều nước.

Không làm chủ công nghệ, mời chuyên gia rất tốn kém

Trước đây ngành đường sắt từng triển khai dự án hiện đại hóa tín hiệu Vinh - Sài Gòn thuộc tuyến đường sắt Thống Nhất (giai đoạn 1) do một doanh nghiệp đường sắt Trung Quốc làm tổng thầu với tổng vốn đầu tư 2.423 tỉ đồng.

Từ dự án này, các nhà ga trên tuyến được lắp đặt thiết bị tín hiệu điện khí tập trung 6502. Sau một thời gian sử dụng, nhất là sau giai đoạn hết bảo hành, một số bất cập đã xảy ra.

Một số ga đã được đầu tư thêm đường, kéo dài đường ga nhưng khó cải tạo đồng bộ hệ thống tín hiệu điện khí tập trung 6502 vì không làm chủ được công nghệ.

Bởi lúc chuyển giao nhà thầu Trung Quốc không chuyển giao phần mềm đếm trục (thiết kế để ghi nhận vị trí đoàn tàu nằm trên đường ray) trong khi dự án đã hết thời gian bảo hành.

"Ngành đường sắt muốn cải tạo thiết bị để sử dụng hết chiều dài của đường trong ga lại phải phụ thuộc vào chuyên gia Trung Quốc, mà muốn mời chuyên gia phải tốn tiền. Do đó về lâu dài rất cần có nhân lực làm chủ được công nghệ" - một chuyên gia giao thông nói.

Quy mô dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam dài 1.541km đi qua 20 tỉnh thành đã được Chính phủ trình Quốc hội xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư. Chính phủ đề xuất thực hiện lập báo cáo nghiên cứu khả thi trong năm 2025-2026, khởi công cuối năm 2027 và phấn đấu cơ bản hoàn thành tuyến trong năm 2035.

Về quy mô, đây là ttuyến đường sắt đôi mới, khổ 1.435mm, tốc độ thiết kế 350km/h vừa vận chuyển hành khách vừa đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Sơ bộ tổng mức đầu tư hơn 1,713 triệu tỉ đồng (tương đương 67,34 tỉ USD). Dự án được đầu tư công với nguồn vốn từ ngân sách trung ương bố trí theo các kỳ trung hạn, vốn góp của địa phương, vốn huy động có chi phí thấp và ít ràng buộc.

Trong quá trình xây dựng và vận hành sẽ kêu gọi doanh nghiệp tham gia đầu tư các khu dịch vụ, thương mại tại các ga; đầu tư thêm phương tiện khi có nhu cầu.