Thiếu tướng Nguyễn Thị Thanh Hà, con gái tướng Kim Tuấn, đang kể câu chuyện về cha mình - Ảnh: ĐỨC BÌNH

Thiếu tướng Nguyễn Thị Thanh Hà, tiến sĩ tâm lý học, chính ủy Viện Y học cổ truyền quân đội, con gái tướng Kim Tuấn, dù rất bận rộn nhưng cũng sắp xếp gặp chúng tôi vào một buổi tối muộn tại nhà riêng, trong ngõ nhỏ phường Phương Mai (Hà Nội).

Vị tướng anh hùng

Ôm cuốn sách Chân dung vị tướng anh hùng, liệt sĩ Kim Tuấn trong lòng, thiếu tướng Hà nói: “Đời binh nghiệp, vì việc nước, việc quân, bố tôi đi biền biệt. Chị em tôi cứ thui thủi lớn lên ở vùng sơ tán, số lần chúng tôi được gặp bố chỉ đếm trên đầu ngón tay. Những gì chúng tôi biết về bố là qua lời kể của mẹ, các đồng đội của bố và được tập hợp hết trong cuốn sách này...”. Tướng Hà nói rồi tặng chúng tôi cuốn sách (NXB Quân Đội Nhân Dân ấn hành tháng 7-2012).

Theo bà Hà, trung tướng Nguyễn Quốc Thước, nguyên phó tư lệnh (rồi quyền tư lệnh) Quân đoàn 3, tư lệnh Quân khu 4, thường nhắc về thủ trưởng, người tiền nhiệm của mình với tình cảm nể phục, kính trọng. Tướng Thước còn nhớ mãi một trận đánh đầu năm 1979 nhằm đập tan tuyến phòng ngự của hai sư đoàn Pol Pot tại Công Pông Chàm do tên bộ trưởng Son Xen trực tiếp chỉ huy.

Nhiệm vụ là sư đoàn 320 (do Khuất Duy Tiến chỉ huy) phải đánh tan tuyến phòng ngự này để mở đường cho các đơn vị của ta vượt sông Mekong, tiến vào giải phóng Phnom Penh. Trước trận đánh, tướng Kim Tuấn cùng phó tư lệnh Nguyễn Quốc Thước đã trao đổi rất kỹ, đưa ra các tình huống khác nhau.

Thậm chí, tướng Tuấn đã suy nghĩ nhiệm vụ của sư đoàn 320 khá nặng nề, nên đã giao ông Thước (là phó tư lệnh) tăng cường để hỗ trợ chỉ huy trận đánh. Khi vào trận chiến, đúng như những gì tướng Tuấn đã dự liệu, khi quân ta bí mật vượt sông định đánh chiếm đầu cầu phía bên kia thì bị địch phát hiện.

Do đã bàn và thống nhất trước, quân ta đã chuyển sang tiến công, tấn công bằng sức mạnh và chỉ sau 20 phút, hệ thống phòng tuyến của địch tê liệt, sức đề kháng của hai sư đoàn Khmer Đỏ bị quân ta đánh tan tác...

Trung tướng Nguyễn Quốc Thước kể vào đầu tháng 3-1979, Bộ Quốc phòng quyết định Quân đoàn 3 mở một đợt truy quét vào sào huyệt cuối cùng của Pol Pot tại khu vực biên giới Battambang (giáp với Thái Lan). Trước trận đánh, tướng Kim Tuấn giao tướng Thước trở lại Siem Reap để thu quân, bàn giao sư đoàn 31 cho Bộ Quốc phòng để làm nhiệm vụ khác, còn ông sẽ trực tiếp ở lại Battambang để chỉ đạo, tham gia chiến dịch truy quét tàn quân Pol Pot.

Dù tướng Thước cùng nhiều chỉ huy các đơn vị cho rằng tư lệnh Kim Tuấn phải về Siem Reap, nhưng tướng Tuấn nhất quyết không nghe. Ông lệnh cho một số cá nhân, bộ phận liên quan chuẩn bị để sáng 16-3 lên thị sát mặt trận, kiểm tra công tác chiến đấu của sư đoàn 10, sư đoàn 31...

Sáng 16-3-1979, tướng Kim Tuấn ngồi trong một chiếc commăngca đi kiểm tra mặt trận. Khi đến Phum Tốc (cách Battambang 40km), một phát súng B40 từ trên núi bắn xuống, trúng xe của ông. Tư lệnh Kim Tuấn bị thương nặng, trực thăng cấp cứu đã chở ngay ông về sân bay Pochentong, sau đó bay tiếp về sân bay Tân Sơn Nhất.

“Do điều kiện cấp cứu ở chiến trường Campuchia không tốt nên bố tôi được máy bay đưa về TP.HCM để cấp cứu. Đích thân ủy viên Bộ Chính trị Lê Đức Thọ đã trực tiếp ra sân bay Tân Sơn Nhất cùng hai êkip cấp cứu, nhưng do vết thương quá nặng, bố tôi đã mất ngay trên máy bay. Trước lúc mất, ông nhận hết trách nhiệm về mình, dặn dò đồng đội và gửi lời xin lỗi vợ con” - thiếu tướng Nguyễn Thị Thanh Hà xúc động kể lại.

Thiếu tướng Kim Tuấn (trái) đang báo cáo tình hình mặt trận tại Campuchia (1-1979) cho phó tổng tham mưu trưởng Lê Trọng Tấn - Ảnh tư liệu, Đức Bình chụp lại

Cuộc chiến và cuộc đời

Bà Hà tâm sự khi cuộc chiến chống Mỹ vào giai đoạn ác liệt (đầu những năm 1960), bà mới 6 tuổi cùng cậu em trai Nguyễn Công Hiệu, 4 tuổi, phải cùng ông bà nội sơ tán về mãi Phú Thái, Hải Dương. Mẹ bà thì làm bác sĩ ở Hà Nội, bố bà đi suốt đến giải phóng cũng không về, rồi vì nhiệm vụ lại quay ngay sang Campuchia luôn. Dù vậy, hai chị em bà vẫn không trách móc hay cảm thấy thiệt thòi gì về sự vắng mặt thường xuyên của bố.

“Giờ chúng tôi cũng đã 60 tuổi rồi, làm cha làm mẹ, lên ông lên bà rồi nên hiểu rất rõ tình cảm của bố tôi với vợ con sâu nặng như thế nào. Chúng tôi tự hào về bố của mình. Với chúng tôi, ông là tấm gương để noi theo. Khi bố hi sinh cũng là lúc tôi tốt nghiệp đại học, và tôi đã tiếp bước ông xin vào quân ngũ (Học viện Quân y)” - bà Hà nói.

Trong cuộc chiến, như lời kể của bà Hà thì tướng Kim Tuấn tham gia quân đội từ rất sớm, ông là học sinh Trường võ bị Trần Quốc Tuấn khóa đầu tiên, trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Trong 33 năm chiến đấu liên tục trên các chiến trường liên khu 3, Trị Thiên, Tây Nguyên, Sài Gòn - Gia Định ông đã lập nhiều chiến công vang dội.

“Đất nước thống nhất (năm 1975), nhưng gia đình tôi vẫn chưa được sum vầy, bố tôi vẫn phải ở lại Sài Gòn. Rồi đến năm 1978, cấp trên lại giao nhiệm vụ mới và ông lại ra chiến trường tham gia bảo vệ biên giới Tây Nam, giải phóng đất nước Campuchia khỏi nạn diệt chủng của Pol Pot”.

Theo lời kể của các đồng đội ông Tuấn thì mùa xuân năm 1979, cả Quân đoàn 3 bước vào cuộc tổng tiến công thần tốc, vượt chặng đường 600km xung quanh Biển Hồ, giải phóng sáu tỉnh phía bắc và tây bắc, góp phần giải phóng hoàn toàn đất nước Campuchia. Đồng thời, quân đoàn của tướng Kim Tuấn cũng đã đồng loạt tiến công truy quét, đập tan cơ quan trung ương và lực lượng tàn quân địch ở vùng rừng núi tây nam Campuchia.

Trong 20 tháng chiến đấu, Quân đoàn 3 đã tiêu diệt làm tan rã toàn bộ quân địch trên mặt trận đường 7 quân khu Đông, quân khu Tây Bắc, quân khu Bắc, loại khỏi vòng chiến đấu trên 48.000 tên địch, thu trên 53.000 súng các loại, gần 11.000 tấn đạn, hàng trăm ôtô, xe tăng, máy bay và nhiều tài liệu, tài sản quý rồi bàn giao đầy đủ cho chính quyền mới của Campuchia, góp phần giải phóng 1,7 triệu dân thoát khỏi cơn ác mộng diệt chủng Khmer Đỏ.

Kỳ tới: Vượt qua thù hận