Sáng 18-3 (giờ Mỹ), hai phi hành gia Butch Wilmore và Suni Williams của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) khởi động từ Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS) trở về Trái đất, kết thúc một nhiệm vụ kéo dài chín tháng do sự cố của tàu Boeing Starliner.

Họ, cùng hai đồng nghiệp khác là Nick Hague (người Mỹ) và Aleksandr Gorbunov (người Nga), cuối cùng có thể trở về trên tàu Dragon của SpaceX.

9 ngày thành 9 tháng

Butch Wilmore và Suni Williams, hai cựu phi công hải quân Mỹ, đã bay lên phòng thí nghiệm quỹ đạo vào tháng 6-2024, trong chuyến bay thử nghiệm có người lái đầu tiên của Boeing Starliner vốn dự kiến chỉ kéo dài 9 ngày.

Tuy nhiên, con tàu gặp trục trặc về hệ thống đẩy và được đánh giá không đủ an toàn để đưa họ trở về, đã buộc phải quay về Trái đất trong tình trạng không người lái.

Kể từ đó, câu chuyện của họ đã thu hút sự chú ý tại Mỹ và thế giới.

"Chúng tôi không cảm thấy bị bỏ rơi hay mắc kẹt" - phi hành gia Butch Wilmore chia sẻ trên Đài CNN về sứ mệnh dài bất thường của mình. Thực tế trong thời gian đó, các phi hành gia vẫn thực hiện nghiên cứu và thực hiện các chuyến đi bộ ngoài không gian. Bà Williams đã lập kỷ lục mới về tổng thời gian đi bộ ngoài không gian của một nữ phi hành gia.

Về mặt y học, theo TS Rihana Bokhari thuộc Trung tâm Y học vũ trụ tại Đại học Baylor, đây là "điều bình thường" bởi các vấn đề như mất cơ bắp và xương, thay đổi chất lỏng trong cơ thể, và việc thích nghi lại với trọng lực đều đã được hiểu rõ và kiểm soát tốt.

Tuy nhiên, việc họ bị kẹt lại ở trạm vũ trụ cách mặt đất hơn 400km, xa gia đình và ban đầu không có đủ vật tư dự trữ, trong thời gian dài đã nhận được sự đồng cảm của công chúng.

"Nếu bạn đi làm và bất ngờ phải ở lại văn phòng trong 9 tháng tới, có lẽ bạn sẽ hoảng loạn. Những người này đã thể hiện sự kiên cường phi thường" - ông Joseph Keebler, nhà tâm lý học tại Đại học Hàng không Embry-Riddle, bình luận.

Hành trình giải cứu hai phi hành gia

Đến tháng 9-2024, NASA đã phối hợp với Công ty SpaceX của tỉ phú Elon Musk để phóng tàu vũ trụ Dragon với một đội gồm hai người, thay vì bốn người như thường lệ, để dành ghế trống cho hai người bị mắc kẹt. Cuối tuần qua, đội giải cứu trên sứ mệnh Crew-10 đã ghép nối thành công với ISS và họ đã trao nhau những cái ôm nồng nhiệt.

Họ rời trạm vũ trụ lúc 5h05 ngày 18-3 (giờ GMT) và trở về cùng ngày sau hành trình dài 17 giờ. Sáng 19-3 (giờ Việt Nam), tàu Dragon bật dù ở ngoài khơi bang Florida. Sau khi hạ cánh xuống biển, hai phi hành gia Wilmore và Williams được hít thở bầu không khí Trái đất lần đầu tiên sau nhiều tháng và được một tàu cứu hộ đón, theo AFP.

Sự cố, xảy ra trong thời gian bầu cử tổng thống Mỹ, cũng đã bị ông Trump và ông Musk biến thành công cụ chính trị, liên tục ám chỉ cựu tổng thống Joe Biden đã bỏ rơi các phi hành gia và từ chối một kế hoạch giải cứu trước đó.

"Họ đã quên mất các phi hành gia một cách đáng xấu hổ, vì họ coi đó là một sự kiện rất đáng xấu hổ đối với họ" - ông Trump viết trên mạng Truth Social hồi đầu tuần này.

Trong khi đó, ông Musk nói SpaceX lẽ ra đã có thể đưa hai phi hành gia Williams và Wilmore về nhà từ nhiều tháng trước, nhưng đề nghị của họ đã bị Nhà Trắng từ chối vì "lý do chính trị". Tuy nhiên, ông Musk không nói cụ thể.

Không rõ tại sao một thỏa thuận như vậy lại được thảo luận với Nhà Trắng - cơ quan thường không can thiệp vào các nhiệm vụ của phi hành đoàn NASA hoặc các vấn đề về nhân sự của trạm vũ trụ.

Một quan chức cấp cao của NASA thời ông Biden nói với Đài CNN rằng SpaceX chưa bao giờ đưa ra lời đề nghị như trên với ban lãnh đạo cơ quan này, và nếu có thì họ cũng sẽ không xem xét bởi nó đòi hỏi thực hiện một nhiệm vụ riêng biệt tiêu tốn thêm đến 100 triệu USD.

Giới khoa học không gian cũng không tin những cáo buộc của ông Musk. NASA khẳng định vẫn giữ nguyên kế hoạch luân phiên các phi hành gia, tức là hai ông bà Wilmore và Williams chỉ có thể trở về khi có phi hành đoàn thay thế, để duy trì đủ nhân sự của Mỹ trên ISS.

ISS hiện đang do Mỹ điều hành cùng với Nga, Nhật Bản, Canada và các nước thuộc Cơ quan vũ trụ châu Âu.

Vì sao các phi hành gia trở về Trái đất phải ngồi cáng?

Các phi hành gia trở về Trái đất sau sứ mệnh nhiều ngày trong không gian thường được khiêng bằng cáng. Hai phi hành gia của NASA bị mắc kẹt trên ISS cũng không ngoại lệ.