Trẻ em bị ảnh hưởng và lệ thuộc nhiều vào các thiết bị số như máy tính bảng, điện thoại... - Ảnh: T.T.D.

Làm sao giúp trẻ tránh sự lệ thuộc vào các thiết bị số? Chúng tôi giới thiệu hai ý kiến về vấn đề này.

Việc trẻ em dưới 6 tuổi sử dụng máy tính bảng, điện thoại thông minh thường xuyên, thành thục đang là một thực tế đáng lo ngại vì sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ như chậm nói, khả năng tự lập kém, không mở mang kiến thức tổng quát qua trực quan sinh động.

Ngoài ra, trẻ còn không biết kỹ năng xã hội như chào hỏi, chơi chung; không biết kiểm soát cảm xúc vì không có cơ hội kết bạn trực tiếp mà chỉ ở thế giới ảo.

Trong quá trình làm việc với trẻ và gia đình hơn 12 năm tại Bệnh viện Nhi Đồng 1, tôi giới thiệu vài gợi ý để giúp trẻ tuổi mầm non không tiếp cận nhiều đến thiết bị số, không lệ thuộc hay không nghiện tivi và máy tính bảng.

Hãy chơi cùng trẻ: nhiều cha mẹ áy náy vì có ít thời gian chơi với con nên sẽ dẫn cháu đi siêu thị và công viên khi có thể. Công viên giúp trẻ vui chơi ngoài trời, hoạt động thể lực, giúp trẻ kết bạn, nhưng thụ động vì ngoài khả năng của cha mẹ, không phải lúc nào trẻ cũng gặp bạn hợp với lứa tuổi.

Nếu không có nhiều thời gian, cha mẹ chỉ cần ngồi bên cạnh con, chơi cùng con một trò chơi có cấu trúc (giải thích luật chơi, sắp xếp người chơi), mục tiêu. Các trò chơi phải luôn cần sự tương tác qua lại giữa cha, mẹ và con (là bạn chơi của nhau), không nên để trẻ chơi một mình.

Chơi luân phiên sẽ giúp con trẻ học chờ đợi, biết kiểm soát cảm xúc. Các trò chơi dân gian như: úp lá khoai, chi chi chành chành, lò cò, nhảy dây... khiến trẻ em rất thích và gần gũi nhau hơn.

Trò chơi cờ cá ngựa ở tuổi lên 5 vô cùng hấp dẫn khi cha mẹ và con cái cùng chơi để giúp trẻ học đếm, chờ đến lượt mình, nhất là học kiểm soát cảm xúc buồn, ấm ức và cha mẹ cũng học đồng hành với nỗi buồn, nuối tiếc của con.

Mỗi lần 15-30 phút chơi đồ hàng với trẻ như nấu ăn, búp bê ở trẻ nhỏ từ 16 tháng trở lên đến 3-5 tuổi, chơi đóng vai công chúa, hoàng tử ở trẻ lớn hơn là những trò chơi thu hút trẻ em và cũng sẽ phát hiện những trẻ không có khả năng này do vấn đề phát triển như rối loạn phát triển - tự kỷ hay nhút nhát, chậm nói hay thích nghi kém.

Trang bị cho trẻ kỹ năng đọc sách: bên cạnh vui chơi, đọc sách là kỹ năng quan trọng mà trẻ cần được trang bị trước khi vào lớp 1 hơn là rèn chữ. Hằng ngày trẻ học đọc sách từ cha mẹ hay người chăm sóc.

Từ tuổi đầu tiên, đọc sách có nghĩa là nhìn hình và chỉ đúng tên đồ vật, con thú và hình ảnh người thân. Sách nên có nhiều màu sắc để thu hút trẻ, cũng như cha mẹ sẽ cùng trẻ đọc sách mỗi ngày 15 phút.

Dần dần cha mẹ yêu cầu trẻ nói lại đoạn của câu chuyện cha mẹ vừa mới đọc để giúp trẻ phát triển từ vựng, kỹ năng kể chuyện và sự tự tin. Từ đó, phát triển tình cảm giữa cha mẹ - con cái bền vững.

Sách giúp con trẻ tư duy, tưởng tượng hơn là xem phim hoạt hình trên tivi và chơi game trên điện thoại. Tuổi mầm non, sách giúp hình thành nền tảng kỹ năng xã hội, các giá trị đạo đức mà cha mẹ hằng ngày nhắc nhở.

Sau này khi trẻ biết chữ, cha mẹ cần tìm sách cho con, không để con tự chọn mua đọc mà không có sự giám sát của cha mẹ. Đó là sách về khoa học: thực vật, động vật, thiên văn và tìm hiểu các danh nhân thế giới, chuyện cổ tích và văn học của các nước theo lứa tuổi.

Đây là nền tảng cơ bản giúp trẻ chia sẻ và kết bạn ở tuổi học đường mà không phải dựa vào điện thoại hay máy tính bảng của thế giới ảo.